تحليل نحوي نمود پذيري شفافيت فضايي در معماري معاصر ايران

جايگاه مثبت فضا يا به عبارتي فضامحوري در برابر حجم‌انگاري، از وجوه شاخص معماري ايران است و در اين راستا، شفافيت از اصول و مباني و ازجمله كيفيات ويژه و بنيادين در ساختار فضايي معماري ايراني به حساب مي‌آيد. بر همين اساس، برخي معماران معاصر ايران بر اين اصل پاي فشرده و با الهام از آثار جاودانه اين سرزمين سعي در نمودپذيري و تحقق و تداوم آن داشته‌اند. با تكيه بر اهميت پرداختن به اين شاخصه، هدف تحقيق حاضر، سنجش نحوه كاربرد مفهوم شفافيت و چگونگي بروز آن در عناصر فيزيكي و ساختارهاي فضايي معماري معاصر ايران است. بر اين مبنا پژوهش حاضر اقدام به بررسي موضوع در دو مركز فرهنگي از دوره معاصر ايران و مقايسه و تطبيق تدابير بكار رفته در تحقق اين اصل نموده و جهت پيشبرد تحليل از تكنيك نحو فضا و ترسيم و تفسير نمودارهاي توجيهي و محيط نرم‌افزارهاي UCL Depthmap و Agraph بهره برده است. دو بناي مطالعاتي شامل مركز فرهنگي سينمايي دزفول و مركز بين‌المللي فرهنگي اصفهان از آثار معمار معاصر، فرهاد احمدي است. رويكرد تحقيق شامل دو وجه كمي و كيفي است. به‌طوري‌كه شاخص‌هاي چهارگانه شفافيت از طريق بررسي ادبيات تحقيق به روش تحليلي توصيفي استنتاج شد و پس از بررسي و گزينش شاخص‌هاي مرتبط با موضوع در نظريه نحو فضا، فرآيند تحليل به روش استدلالي قياسي و منطقي پي گرفته شد. به‌اين‌ترتيب با استفاده از خروجي شاخص‌هايي چون عمق، اتصال، تعداد فضا، يكپارچگي فضايي و مخروط ديد، موضوع شفافيت در چهار زيربخش گشايش فضايي، انسجام فضا، تداوم و توالي و ادغام و همپوشاني در بناهاي مطالعاتي مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج پژوهش حاكي از آن بود كه تدابير متعدد در كنار هم و گاه با اولويت‌بندي‌هايي نسبت به يكديگر در ايجاد شفافيت بصري و فيزيكي مؤثرند. هم‌چنين نحوه نمودپذيري شفافيت در دو بناي مركز فرهنگي دزفول و اصفهان، تفاوت‌ها و شباهت‌هايي را آشكار مي‌كند كه مي‌تواند در غناي معماري معاصر ايران مؤثر گردد.