تحليل انگاره‌ منفعت عمومي در برنامه‌ريزي با روش‌ رديابي نقشه‌نگارانه؛ بررسي مورديِ يك برنامه‌ تغيير كاربري زمين در چمستان

برنامه‌ريزي نيازمند خودآگاهي درباره نقش‌اش در حفظ منافع خاص، در پس ادعاي منفعت عمومي است. در ايران، به دليل وارداتي بودن برنامه‌ريزي نوين در عرصه عمومي و باليدن آن در بستري متفاوت از كشورهاي دموكراتيك، انديشيدن به انگاره منفعت عمومي به‌مثابه علّت غايي برنامه‌ريزي پيچيده‌‌تر است. در چنين بستري خودآگاهي برنامه‌ريزان از مسير تأمل بر آنچه تا كنون در واقعيتِ اين بستر اتفاق افتاده ممكن مي‌شود. هدف اين پژوهش برداشتن گامي براي نزديك شدن به واقعيت برنامه‌ريزي در ايران و ربط آن به انگاره منفعت عمومي، با تمركز بر يك برنامه تغيير كاربري زمين در شهر چمستان است. براي دستيابي به اين هدف، اين پژوهش از روش ‌رديابي نقشه‌نگارانه استفاده مي‌كند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهند كه در فرايند اين برنامه، سه سرهم‌بندي هم‌منفعت با مناسبات قدرت، دانش و سوژه‌سازي مختلف شكل گرفته‌اند. هر سرهم‌بندي در توجيه عمومي بودن منافع مورد نظرش، تمام قدرت و اختيارات خود را (همچون حق صدور مجوز، حق رأي، قدرت مالي) به‌كار مي‌گيرد، اسناد كارشناسي و دانش جديد (همچون طرح امكان‌سنجي، طرح ارزيابي اثرات زيست محيطي) توليد و يا به دانشي از پيش موجود استناد مي‌كند و به سوژه‌سازي از «خود» و از «ديگري» دست مي‌زند. در نهايت آنچه سرنوشت اين برنامه را رقم مي‌زند، نه منفعت عمومي، كه مناسبات و بازي‌هاي قدرت بين سرهم‌بندي‌ها براي دفاع از منافع‌شان است.