ارزيابي و پهنه‌بندي خدمات اكوسيستمي در جنگل‌هاي مانگروي حوزه‌ خمير و قشم

با توجه به اين‌كه عرضه و تقاضاي خدمات اكوسيستمي ممكن است از نظر جغرافيايي مختلف ‏باشد مديريت اين ناهمگني مكاني مستلزم ارزيابي و پهنه‌بندي خدمات اكوسيستم در ‏قالب نقشه‌هاي مكاني است. در سال‌هاي اخير افزايش رشد جمعيت و توسعه‌ تقاضاهاي انساني با هدف رفاه ‏اقتصادي و اجتماعي باعث افزايش قابل ملاحظه‌اي در برداشت منابع و خدمات ارزشمند از اين ‏رويشگاه‌هاي طبيعي و در نتيجه تخريب و نابودي آن‌ها شده است.‏ بر اين اساس در مطالعه‌ حاضر به ارزيابي و پهنه‌بندي توزيع مكاني خدمات اكوسيستمي در جنگل‌هاي مانگروي حوزه‌ خمير و قشم پرداخته شد. به منظور بررسي خدمات اكوسيستمي در اين مطالعه از روش ارزيابي چندمعياره‌ـ شامل ‏شناسايي معيارها، تهيه‌ لايه‌هاي ‏مكاني، استانداردسازي و ‏وزن‌دهي ‏لايه‌هاي مكاني، تركيب لايه‌ها، پهنه‌بندي خدمات اكوسيستمي، امتيازدهي و ‏الويت‌بندي پهنه‌هاـ استفاده شد. خدمات ‏اكوسيستمي در اين مطالعه بر اساس طبقه‌بندي اكوسيستم هزاره و مطابق با خدمات عرضه‌شده در منطقه مورد ارزيابي قرار گرفت كه شامل دو خدمت عمده‌ فراهمي و فرهنگي است. از خدمات فراهمي موجود مي‌توان به سرشاخه‌زني، برداشت عسل، ‏و صيد سنتي ‏‏(مشتا) ‏اشاره كرد و خدمات ‏فرهنگي نيز شامل منابع غير مادي است كه مردم از اكوسيستم پيرامون خود به دست مي‌آورند؛ ‏از جمله ‏الهام‌بخشي، حس مكان، زيبايي‌شناسي، آموزشي، ارزش ميراث، ارزش‌هاي معنوي و مذهبي، و تفرج و ‏طبيعت‌گردي در منطقه.‏ پس از شناسايي معيارها و ارزيابي خدمات اكوسيستمي به تهيه‌ لايه‌هاي مكاني و نقشه‌سازي‏ خدمات عرضه‌شده در منطقه اقدام شد. سپس، به ‏تركيب لايه‌ها و پهنه‌بندي خدمات به روش خطي‌ـ وزني پرداخته شد. و در نهايت، با استفاده از طيف ليكرت، هر يك از خدمات امتيازدهي و اولويت‌بندي شدند. مطابق نتايج در اين منطقه، با توجه به ارزش تفرجي ‏بالا، خدمات فرهنگي داراي ‏بيشترين امتياز بين ‏خدمات موجود هستند. از اين رو، بين ‏معيارهاي بررسي‌شده، تفرج و طبيعت‌گردي به دليل برخورداري ‏از مناظر بكر، ارزش‌هاي ‏زيباشناختي، آموزشي، تفرجي، و غيره داراي تقاضاي بيشتري براي گذران اوقات ‏‏فراغت و ‏گردشگري است. ‏همچنين، در بين خدمات اكوسيستمي فراهمي، صيد سنتي (مشتا) در اكثر ‏پهنه‌هاي اين منطقه در ‏داخل شاخابه‌ها و خورهاي اصلي ‏پراكنده شده است و بيشترين عرضه را در منطقه ‏به خود اختصاص ‏داده است. اين خدمت اكوسيستمي بين ساكنان منطقه از اهميت بالايي برخوردار است ‏كه از دلايل آن ‏مي‌توان به شغل معيشتي و وابستگي اقتصادي مردم محلي به اين خدمت اشاره كرد. در ‏نهايت، اولويت‌بندي توزيع خدمات اكوسيستمي در پهنه‌‌‌هاي مورد مطالعه نشان داد بيشترين ‏خدمات ‏عرضه‌شده و با بالاترين اولويت در منطقه مربوط به خدمات فرهنگي است. همچنين ‏در اين خدمت ‏بيشترين اولويت به معيار تفرج و طبيعت‌گردي در طبقه‌ زياد اختصاص يافته است و ‏ساير خدمات به ترتيب ‏شامل زيبايي‌شناسي، حس مكان، ارزش ميراث، ارزش‌هاي معنوي و مذهبي، ‏آموزشي، و الهامات در اولويت‌هاي ‏بعدي قرار گرفته‌اند. بر اين اساس مكان‌هايي كه از ‏تراكم بالاي رويشگاه‌هاي مانگرو برخوردارند داراي ‏عرضه‌ بالايي از خدمات فرهنگي نيز هستند.‏ ‏بنابراين، بررسي پراكنش مكاني خدمات اكوسيستمي از ‏طريق ارزيابي و پهنه‌بندي اين منابع ارزشمند ‏مي‌تواند به برنامه‌ريزي صحيح و حفاظت از اكوسيستم‌هاي ‏طبيعي جهت تأمين نيازهاي ‏معيشتي انسان كمك كند.‏