نسخه شناسي مثنوي «مناظره الجواهر لمسرة الخواطر» بصيري بغدادي

«مناظره الجواهر لمسرة الخواطر» مثنويي است در 759 بيت در مناظره جواهرات با يكديگر و اظهار برتري هر كدام بر ديگري، اين اثر را بصيري در سال 907 هجري قمري در سفر خويش به روم به نظم درآورد و در سال 918 هجري قمري به امير محمد فرزند سلطان بايزيد عثماني يا آنگونه كه از متن برمي‌آيد خود سلطان بايزيد دوم تقديم نمود. از اين اثر ارزشمند، نسخه‌اي به شماره نسخۀ 10143 در كتابخانه مرعشي نجفي نگهداري مي‌شود. مقالۀ حاضر با روش توصيفي- تحليلي و مطالعات كتابخانه‌اي ابتدا به واكاوي مختصات نسخه‌شناختي اين اثر پرداخته‌است، آنگاه بر پايه سبك‌شناسي موضوعي، ادبي و زباني آن را تحليل كرده‌است. نتيجه اين بررسي‌ها نشان مي‌دهد، اين اثر از حيث رسم الخط، ويژگيهاي رسم الخط سده‌هاي ده و يازده را داراست. از منظر سبك‌شناسي موضوعي، پرداختن به موضوعات گوهرشناسي در قالب مناظره، مباحث تعليمي و اخلاقي و بيان شرح احوال شاعر، مهمترين موضوعات اثر را تشكيل مي‌دهد. متن از نگرش اخلاقي و شرايط زندگي نويسنده حكايت دارد بطوريكه از طريق اين اثر لايه هاي مخفي زندگي بصيري بغدادي مكشوف مي‌گردد. در سطح واژگاني، كاربرد برخي لغات نوساخته يا كم كاربرد و نيز بكارگيري گسترده اصطلاحات گوهرشناسي از برجستگي‌هاي اثر است. استفاده از جناس، انواع ايهام، كنايه، انواع تشبيه، واج آرايي، بازي با حروف بخصوص در حساب جمل، استشهاد به آيات و اشاره به مضامين شعري شعراي متقدم موجب آهنگين شدن و افزايش غنا در سطح بلاغي سخن شده‌است.