تحليل چگونگي اثرپذيري نرخ رشد اقتصادي ايران از تحريم‌هاي اقتصادي (رويكرد فازي)

نرخ رشد اقتصادي، ازجمله متغيّرهاي مهم اقتصادي است كه عوامل مختلفي بر روي آن اثرگذارند. طبق مطالعات تجربي، عوامل مرئي و نامرئي متعدد سياسي، اجتماعي، اقتصادي و ... بر نرخ رشد در ايران مؤثر بوده‌اند؛ عواملي كه همۀ آنها را نمي‌توان در يك مدل اقتصادي لحاظ كرد؛ بنابراين، با روش‌هاي مرسوم نيز نمي‌‌توان با قاطعيت و اطمينان، دربارۀ ميزان اثر تحريم‌هاي اقتصادي، بر نرخ رشد اقتصادي اظهارنظر نمود. بر پايۀ اين استدلال، در اين پژوهش؛ براي بررسي چگونگي تأثير تحريم‌هاي اقتصادي وضع‌شده عليه ايران، در كنار ساير متغيّرهاي اثرگذار بر نرخ رشد اقتصادي در بازه زماني پس از انقلاب اسلامي (1400-1357)، از رويكرد فازي استفاده ‌شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه تحريم‌هاي شديد اقتصادي، با ضريب فازي بالا و قوي، تأثيري منفي و قابل‌توجه بر نرخ رشد در ايران داشته است. پس از تحريم‌هاي شديد، كسري بودجه، نقدينگي، نرخ ارز و تحريم‌هاي متوسط، به‌ترتيب، بيشترين آثار منفي را بر نرخ رشد اقتصادي ايران در اين سال‌ها داشته‌اند. ضرايب فازي به‌دست‌آمده براي متغيّرهاي درآمدهاي نفتي، رشد نيروي كار، سرمايۀ فيزيكي، سرمايۀ انساني، درجۀ باز بودن اقتصاد، نرخ رشد اقتصادي سال قبل و سرمايه‌گذاري خالص مستقيم خارجي در ايران نيز، حاكي از اثر مثبت اين متغيّرها بر نرخ رشد اقتصادي است. همچنين، نتيجۀ برآورد مجدد مدل، با در نظر گرفتن وقفه‌هاي اوّل متغيّرهاي درآمدهاي نفتي و كسري بودجه در نرخ رشد اقتصادي، خروجي مدل نخست را تأييد مي‌نمايد. در اين حالت نيز، بيشترين اثر منفي را بر نرخ رشد اقتصادي ايران، تحريم‌هاي شديد اقتصادي داشته است.