اختيار از ديدگاه ملاصدرا و كانت

بحث اختيار در فلسفه اسلامي و فلسفه غرب از مباحث بنيادين فلسفه اخلاق و انسان شناسي است چرا كه بدون در نظر داشتن اختيار بعنوان يك وجه تمايز اصلي انسان از ساير موجودات، آن دسته از افعال انساني كه در حيطه روابط او با ديگر انسانها تحقق مي يابد را نمي توان فعل اخلاقي يا غير اخلاقي تلقي نمود. براين اساس مطالعه تطبيقي اين موضوع از اهميت ويژه اي برخوردار است. كانت ذات معقول را داراي اختيار مي داند. كانت ارادۀ انسان را اراده اي وابسته ولي ارادۀ خداوند را اراده اي مستقل مي داند و براي پاسخ به شبهات مربوط به اختيار، حيطۀ عقل عملي را كارساز دانسته و عقل نظري را در اين زمينه ناتوان مي داند. ملاصدرا نيز انسان را مختار دانسته و اختيار او را در جهت حركت نفس از مرتبه جسماني به مرتبه تخلق به اخلاق و به مقصد رسيدن در اعلي مرتبه انساني يعني تجرد مي داند. نتايج تحقيق نشان مي دهند كه اختيار همانگونه كه در فلسفه اخلاق كانت مهمترين جايگاه در انجام تكاليف انساني دارند و در آن نتايج كار مطرح نيستند، همين موضوع در فلسفه اخلاق ملاصدرا قابل گفتگو و تطبيق است زيرا ملاصدرا اختيار را براي كسب فضايل عقلاني در انسان مطرح مي كند و بنابراين در آن اموري نظير پيامدها و سودانگاري مطرح نيست.