پيش‌بيني تغييرات مورفولوژي رودخانه سفيد رود با استفاده از Arc GIS

با توجه به رويدادهاي سيل به ويژه براي سكونتگاه ها پيرامون رودخانه ها، عدم اطلاع صحيح از تغييرات متوالي بستر رودخانه و جابجايي آن در سال هاي آتي يكي از مسايل مهم علمي آبخيزداري مي باشد از اين رو به دليل اطلاعات ناكافي از رفتار رودخانه ها، سكونتگاه هاي حاشيه رودخانه هاي مناطق ساحلي دائماً دچار آسيب هستند. محدوده مورد بررسي اين تتحقيق از مرز كنيك كوهستان تا جلگه مي باشد. هدف از اين پژوهش پيش بيني تغييرات مورفولوژي رودخانه (عرض كانال و اندازه گيري پيچانرودي و ضريب خميدگي رودخانه) در مناطق ساحلي شمال كشور از طريق روش هاي تلفيقي سنجش از دور با مدل سلول هاي اتوماتيك وزنجيره ماركوف است. سفيدرود به عنوان بزرگترين و مهم ترين رودخانه سواحل جنوب درياي خزر نقش مهمي در زندگي، فعاليت ها و سرمايه هاي انساني منطقه دارد. عوامل مورفولوژيك رودخانه و محيط هاي پيرامون آن و پيش بيني شرايط آينده مي تواند در برنامه ريزي و آمايش دشت هاي ساحلي موثر و ضروري واقع شود. در اين پژوهش از تصاوير ماهواره اي لندست 5، 7 و 8 سال هاي، 2002،1987 و 2018، همراه با داده هاي تغييرات تراز درياي خزر و دبي سفيدرود، بررسي هاي ميداني و نرم افزارهاي Envi 5.3، ArcGIS 10.4.1 و Idrisi TerrSet به عنوان ابزار تحقيق بهره گرفته شد. ابتدا مقادير احتمال تبديل كاربري اراضي در سال 2018 بر مبناي مدل تلفيقي زنجيره ماركوف و سلول هاي خودكار به دست آمد. نتايج نشان داد كه مدل تلفيقي، داراي دقت و صحت بالايي جهت پيش بيني الگوي آينده است. سپس با توجه به دقت و صحت خروجي مدل، نقشه پيش بيني كاربري اراضي و مورفولوژي رودخانه براي سال 2030 تهيه شد. با برازش دو نقشه سال 2018 و پيش بيني 2030 تغييرات محتمل در محيط رودخانه به دست آمد و در چهار محدوده مورد تحليل قرار گرفت. در نهايت با استفاده از داده هاي تغييرات تراز درياي خزر و دبي سالانه رودخانه سفيدرود، روند تغييرات و پيش بيني مدل، مورد بررسي قرار گرفت. بيشترين احتمال تغييرات بر اثر تاسيسات ساخت انسان مي باشد. فرايندهاي فرسايشي، تغيير پيچانرودي و سيل گيري در حد فاصل سد سنگر تا روستاي لومان بصورت جابجايي جانبي كانال و تشديد پيچانرودي، روستاي كيسم و شهر آستانه اشرفيه و آزادسرا تا ليچاه بصورت سيل گيري تاسيسات انساني و در محدوده كياشهر، تالاب بوجاق و دلتاي سفيدرود بصورت تغيير موقعيت مصب و جابجايي به غرب كانال رودخانه مي باشد، با توجه به نتايج بررسي مقطع عرضي كانال رودخانه در سه دوره 1987، 2002 و 2018، روند كاهشي عرض كانال رخ داده است.