بازخواني و تحليل كتيبه هاي معماري در نگاره هاي شاهنامه تهماسبي

حدود يك ‌سوم از ۲۵۸ نگاره شاهنامه تهماسبي به تناسب مضمونِ خود، تصاويري از بناهاي معماري را نشان مي‌دهند كه رويداد در كنار يا داخل آنها اتفاق مي‌افتد. در اين گروه از نگاره‌ها بخش هايي از ديوارها متأثر از ساختمان‌هاي واقعي عصر تيموري و صفوي، علاوه بر انواع تزيينات، با كتيبه‌هاي خوشنويسي آراسته شده‌اند. اين كتيبه‌ها كه بيشتر برفراز ايوانها يا كنگره بناها با خطوط متنوع به چشم مي‌خورند عمدتاً تركيب‌هاي پيچيده‌اي دارند. اين خطوط در اندازه‌هاي بسيار ريز چنان با ساختار پرنقش و نگارِ تصوير درهم تنيده‌اند كه مشكل بتوان آنها را ديد و مشكل‌تر اينكه بتوان آنها را خواند. شايد از همين روست كه پيش از اين اقدامي براي خواندن آنها صورت نگرفته است. هدف اين پژوهش علاوه بر بازخواني تمامي كتيبه‌ها، بررسي مضامين آنها در پي پاسخ به اين پرسش است كه كتيبه ها از لحاظ قالب و محتوي چه جايگاهي در ساختار كلي نگاره‌ها دارند؟ اين پژوهش به صورت كيفي (توصيفي- تحليلي) و به روش تحليل محتوايي تأليف شده و منابع تحقيق به شيوه اسنادي و كتابخانه اي گردآوري شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه كتيبه‌ها از لحاظ محتوا به دو گروه عمده تقسيم مي‌شوند: 1_ محتواي آنها، ارتباط معنايي با روايت نگاره نداردو تنها نقوش تزييني هستند در قالب الفبايي. 2_ نوعي همخواني ميان محتواي آنها و موضوع نگاره وجود دارد. اجراي كتيبه‌ها توسط نگارگرِ خوشنويس و پس از اتمام رنگ‌آميزي و با قلم مو انجام گرفته است يعني در طراحي و ساختار اوليه اثر نقشي نداشته‌اند.واژگان كليدي: شاهنامه تهماسبي، كتيبه نگاري، نگاره، معماري.