تحليل مضمون مباني اسلامي احساس حقارت از ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي

براي انسان حكم ارزشي‌اي مهم‌تر از داوري درباره‌ي خويش نيست و احساس حقارت فرد ذيل چنين داوري‌هايي قرار مي‌گيرد. گرچه اين اصطلاح توسط انديشمندان متعددي بررسي شده است، اما در تعريف آن اختلاف‌نظر قابل توجهي وجود ندارد. اين مفهوم، گستره‌ي نفوذ زيادي در ابعاد مختلف زندگي بشر دارد؛ از كاربرد آن در امور تبليغي تجاري و كاريكاتور تا اثر سوء آن بر روان افراد. اين گستره‌ بيانگر اهميت و ضرورت پرداختن به اين مفهوم است. پژوهش حاضر با هدف دستيابي به ديدگاه صحيح اسلام درباره احساس حقارت، به تحليل مباني اسلامي اين مفهوم در آثار آيت‌الله جوادي آملي به‌عنوان انديشمند اسلامي معاصر پرداخته و با استفاده از روش تحليل مضمون به اين سؤال پاسخ داده است كه مضامين حاصل از مباني اسلامي احساس حقارت از ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي چگونه است؟ بررسي‌ها نشان‌دهنده‌ي دو سنخ از احساس حقارت است. مضمون فراگير احساس حقارت ممدوح، يعني احساس حقارت در برابر خداوند و در نفس خود كه شامل مضامين سازمان‌دهنده: عامل (معرفت خداوند و قرب به خداوند) و اثر (قرب به خداوند، رشد و كمال فردي و عزت نزد ديگران) است و مضمون فراگير احساس حقارت مذموم كه در ابتدا به دو مضمون فرعي فردي و اجتماعي ملي تقسيم مي‌شود. بعد فردي آن شامل مضامين سازمان‌دهنده: عامل (سركوب استعداد و نام حقيرانه)، اثر (معنوي، اجتماعي) و راهكار (باورهاي ديني و سياست‌گذاري اجتماعي) مي‌شود.