تحليل انتقادي نظريه وجود ذهني از ديدگاه ميرقوام‌ الدين رازي تهراني

نظريه وجود ذهني به صورت جدي از زمان فخررازي در فلسفه و كلام اسلامي مطرح بوده است. در اين ميان برخي از فيلسوفان به اثبات اين نظريه و برخي ديگر به انكار آن پرداخته ‌اند. از جمله فيلسوفاني كه به انكار نظريه وجود ذهني پرداخته مير قوام ‌الدين رازي تهراني را مي‌توان نام برد. اين فيلسوف در انكار وجود ذهني از استادش ملارجبعلي تبريزي متأثر است و همانگونه كه تبريزي نظريه وجود ذهني را با نفس، علم و ادراك پيوند مي‌دهد، ميرقوام‌الدين نيز همانند استاد به اين محورها توجه دارد. مسئله اصلي در اين نوشتار ادله انكار وجود ذهني نزد مير قوام ‌الدين رازي تهراني و چگونگي پيوند آن با مسئله ادراك و علم است. البته اين بررسي از جنبه‌ هاي انتقادي و تحليلي خالي نخواهد بود. روش بحث در اين مقاله روش توصيفي ـ تحليلي و روش گردآوري داده‌ها كتابخانه‌اي است. نتيجه اجمالي كه مقاله به آن دست يافته اين است كه مير قوام ‌الدين رازي با انكار وجود ذهني نمي‌تواند پاسخي درخور براي گزاره‌هاي حقيقيه داشته باشد و نظريه مير قوام الدين رازي درباره وجود ذهني را بايد در پرتو سخنان ارسطو تفسير كرد، هرچند كه وي در ارائه نظريه‌اي منقح در باره التفات نفس به غير به مثابه راهي براي ادراك اشيا ناموفق است.