نقد رويكرد سوبژكتيو ملاصدرا به عالم مثال

انديشۀ مرتبه‌مندي نظام هستي را مي‌توان تا فيلسوفان يونان پي گرفت؛ در فلسفه و نيز در عرفان رايج در ميان مسلمانان نيز نظريۀ «مرتبه‌مندي نظام هستي» نظريه‌اي است كه علي‌رغم تقريرها و تبيين‌هاي متفاوت آن، مقبول افتاده و از جملۀ مسائل بنيادين محسوب مي‌ِشود. ملاصدرا نيز نظام هستي را داراي مرتبه مي‌داند اما رويكرد او به آن مراتب يكسان نيست؛ او عالم عقل و ماده را عوالمي منفصل و مستقل از ادراك انسان مي‌داند اما عالم مثال را ـ بر خلاف شيخ اشراق ـ تنها به عنوان عالمي دروني، متصل و وابسته به ادراك انسان پذيرفته است. اين پژوهش علاوه بر اثبات اينكه رويكرد ملاصدرا به عالم مثال، يك سره سوبژكتيو است نشان داده كه چنان رويكردي به عالم مثال، با آنچه او بدان تمسك كرده تا عالم عقل منفصل و عالم مادۀ منفصل را اثبات كند در ناسازگاري است؛ اگر قاعدۀ امكان اشرف و عموميت فيض، رويكرد ابژكتيو به عالم عقل و عالم ماده را موجه‌سازي مي‌كنند پس مي‌توان با دست‌آويز قرار دادن آن دو قاعده، نسبت به عالم مثال نيز رويكردي ابژكتيو داشت.