بررسي سوگيري جنسيتي در كتاب‌هاي «فارسي ايران امروز» و «گام اوّل»: پژوهشي پيكره‌بنياد

نمايش نادرست و يا نمايش‌ندادن نقش هر يك از دو جنس زن و مرد در مواد آموزشي زبان، نشان از سو‌گيري جنسيتي دارد و منجر به بازتوليد كليشه‌هاي جنسيتي در زبان‌آموزان خواهد شد. پژوهش حاضر به بررسي چگونگي بازنمايي جنسيت در مواد آموزشي آزفا، به‌ويژه تأليف نگارندگان خارج از ايران و داخل ايران مي‌پردازد. به‌اين‌منظور، كتاب «فارسي ايران امروز، جلد1» به‌عنوان نمونه‌اي از اثر نگارندگان خارج از ايران و كتاب «گام اوّل» به‌عنوان نمونه‌اي از تأليف نگارندگان داخل ايران، مورد ارزيابي قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر پيكره‌بنياد است. بنابراين، در گام نخست براساس متن‌ها و تصاوير مواد آموزشيِ پيش‌گفته، پيكره‌هاي جداگانه‌ مناسبي با هدف پژوهش ايجاد شد. سپس با استفاده از نرم‌افزارهاي استروگرپ و لنكس‌باكس پيكره‌ها مورد بررسي و تحليل قرار گرفتند و جدول‌هايي براي تحليل و بررسي پرسش‌هاي پژوهش، ارائه شد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد منبع‌هاي آموزشي مورداشاره، در بخش بازنمودهاي زباني (اسم‌هاي، صفت‌ها و شمار مشاركت‌كننده‌ها در گفت‌وگو) و نيز در بخش بازنمودهاي غيرزباني (مشاغل و تصاوير) پراكندگي جنسيتي يكساني ندارند و جلوه‌هاي سوگيري جنسيتي در اين منابع درسي بارز است. مقايسه دو منبع نيز نشان مي‌دهد اگر چه كتاب «فارسي ايران امروز» نسبت‌به كتاب «گام اوّل» سوگيري جنسيتي متعادل‌تري دارد و با شرايط جامعه ايران امروز سازگاري بيشتري را نشان مي‌دهد؛ ولي هر دو كتاب به بازبيني دوباره نياز دارند. يافته‌هاي اين پژوهش مي‌تواند براي برنامه‌ريزان آموزشي، نگارندگان كتاب‌هاي درسي، معلمان آزفا و زبان‌شناسان اجتماعي براي ايجاد فضاي آموزشي عادلانه و دور از كليشه‌هاي جنسيتي مفيد باشد.