تحليل و مقايسه منشأ اعمال فراروان‌شناسي در فلسفه ملاصدرا و فيزيك جديد

در اين نوشتار، بعد از تعريف اعمال  فراروان‌شناسي، به عنوان نوعي اعمال خارق‌العاده، با استفاده از جايگاه تصورات نفس در فلسفه ملاصدرا و نيز يافته هاي فيزيك جديد و با روش تحليلي-تطبيقي به بررسي منشأ اين اعمال پرداخته مي‌شود. ملاصدرا علاوه بر اينكه نفس انسان را علت فاعلي قريب همه اعمال عادي و خارق‌العاده مي‌داند، براي تبيين امور خارق‌العاده از تصورات نفس و نيز قوه مخيله استفاده مي‌كند. در فيزيك كوانتوم (تعبير كپنهاگي و تعبير ديويد بوهم)، مفهوم جايگاه ناظر مي‌تواند براي تبيين امور فراروان‌شناسي به كار رود. با مطرح‌شدن غيرموضعيت در فيزيك جديد، امكان تأثيرات با سرعت بيشتر از نور -كه با تسامح آن را آني مي‌ناميم- محقق مي-شود. در تعبير بوهم نظريه ميدان پنهان كوانتومي بر اساس موجبيت و غيرموضعيت طرح‌ريزي‌شده و از مفهوم كلّيّت واحد عالم استفاده مي‌شود. به اين وسيله اعمال فراروان‌شناسي مانند دورجنباني و روشن‌بيني -انتقال آني اطلاعات- قابل تبيين‌اند. اخبار از گذشته و آينده در فيزيك جديد در عمل پذيرفته نمي‌شود؛ اما در فلسفه ملاصدرا اين كار با استفاده از قوه مخيله امكان‌پذير است. در تبيين دورجنباني با استفاده از تعبير كوانتومي بوهم، به نظر مي‌رسد امكان اثرگذاري ذهن بر ماده بدون نقض قوانين فيزيكي وجود دارد.