تحليل و بررسي هدف‌مندي خلقت و تأثير آن در تصوير معاد از ديدگاه علامه طباطبايي

معاد يكي از اصول اديان توحيدي است كه اعتقاد به آن، نقطه فصل و وجه مميز تفكر ديني از غير آن است. سخن از معاد در قرآن، از «امكان وقوع» آن شروع شده و به «ضرورت وقوع» اين پديده مي‌رسد و گاهي نيز آن‌چنان اين ضرورت بديهي است كه به‌عنوان اصلي مفروغٌ عنه از آن گذر مي‌شود. ادله عقلي و براهين فلسفي از جمله استدلالاتي هستند كه در اثبات ضرورت معاد ارائه گشته است. در اين ميان، از جمله راه كارهاي قرآن جهت اثبات ضرورت معاد، مسأله هدف‌مندي خلقت است كهذيل برهان حكمت از آن بحث مي‌شود. در آيات ناظر به برهان حكمت، با ذكر كليدواژه‌هايي همچون «عبث»، «لعب»، «باطل» و «سُدي» و نفي تمامي اين صفات از خداوند و خلقت او و نيز با تأكيد بر «حق بودن» افعال الهي، از يك‌سو هدف‌مندي خلقت و از سوي ديگر بازگشت به خداوند و برپايي قيامت به‌عنوان ضرورتي انكارناپذير و لازمه هدف‌مندي خلقت ثابت شده است. تبيين علامه طباطبايي1 در اين زمينه با اغلب مفسران متفاوت است. درحالي‌كه نگرش اكثر مفسران پيرامون غايت آفرينش و انسان و نيز حيات اخروي، جبران منافع و لذايذ فوت‌شده انسان‌هاست و پيوند ميان دنيا و آخرت تكويني نيست، از ديدگاه علامه غايت خلقت انسان، پيوستن به حق تعالي و حيات سعادتمند ابدي است و پيوند او با حيات اخروي حقيقي و تكويني است و در همين جهان استعداد و ابزار پيوستن به حق در او موجود است.