علامه طباطبايي و نقد ديدگاه عرفاني در علم تفصيلي الهي

مباحث الهيات در فلسفه و عرفان نظري جايگاه مهمي داشته و به ‌عنوان احكام و عوارض يا تعينات حقيقت وجود مورد بحث قرار مي‌گيرد. تبيين مراتب علم الهي يكي از مسائل مطرح در اين حوزه است. ديدگاه رايج در عرفان نظري، علم تفصيلي قبل از ايجاد را از طريق تعين واحديت، تبيين نموده است، در تعين واحديت حق‌تعالي به شئون و اسماء و كمالات ذات، به‌ نحو تفصيلي و در قالب اعيان ثابته علم پيدا مي كند. صور علمي و اعيان ثابته در واحديت، معيار علم تفصيلي قبل از ايجاد و واسطه ظهور كثرت عيني درعالم خارج به شمار مي آيند. سئوال اين است كه آيا مي توان ديدگاه عرفا در انتساب اين نحوه از علم تفصيلي به حق تعالي را پذيرفت؟ به نظر مي‌رسد علي‌رغم مطالبي كه در تبيين و تصحيح ديدگاه عرفا ابراز شده، پذيرش علم تفصيلي صوري براي حق تعالي، قابل تامل است، علامه طباطبايي1 ديدگاه عرفاني اعيان ثابته در تبيين علم تفصيلي حق‌تعالي را هم سياق با انديشه ثابتات ازلي معتزله مورد نقد قرار داده است. در اين مقاله با روش تحليلي به تبيين و تقويت نقد علامه بر ديدگاه عرفا پرداخته و نشان داده‌ايم كه  پذيرش واحديت عرفاني به ‌عنوان مرتبه علم تفصيلي حق‌تعالي قبل از ايجاد يا ظهور، محل تامل و مورد ترديد است.