جاري نبودن برهان لمي در علوم حقيقي از نظر علامه طباطبايي و انحصار جريان برهان اني مطلق از نوع سوم در آنها

در منطق، هر چند برهان به لمي و اقسام آن و به اني و اقسام آن تقسيم مي‌شود و اني هم خود به اني مطلق و دليل تقسيم مي‌پذيرد، ولي درستي همه اقسام و معتبر بودن آنها به‌گونه بالذات نيست. بلكه گاه برخي از اقسام بالعرض توجيه‌پذير و معتبرند. ازاين‌رو با مداقه در قواعد برهان معلوم مي‌شود كه تنها برهان لمي و برهان اني مطلق از نوع سوم بالذات برهانند و ساير اقسام برهان نيستند، جز به‌نحو بالعرض.در اين تحقيق با روش تحليلي برهاني نشان مي‌دهيم كه برهان لمي از نظر علامه طباطبايي در فلسفه و ساير علوم كه در صدد اثبات اعراض ذاتيه موضوعند، جاري نيست. عرض ذاتي در اين مبنا آن است كه «با وضع موضوع وضع و با رفع آن رفع» مي‌شود. البته با برهان لمي مي‌توان براي موضوعات علوم، محمولاتي را به‌عنوان عرض غريب اثبات كرد. ولي در فلسفه ممكن نيست با برهان لمي محمولي را به‌عنوان عرض ذاتي يا عرض غريب براي موضوعش كه موجود بما هو موجود است اثبات كرد؛ چراكه موجود معلول علتي نيست. بنابراين تنها برهان جاري در فلسفه و ساير علوم برهان اني مطلق از نوع سوم است.