بررسي فراواني قارچ‌هاي پلي‌پور و ارتباط آن با عوامل فيزيوگرافي (مطالعه موردي: جنگل‌هاي نكا- استان مازندران)

سابقه و هدف: كره زمين به‌عنوان بستر حيات انسان و ساير موجودات از چندين اكوسيستم قابل تشخيص تشكيل شده است كه هريك از آنها در ارتباط با سايرين نقش بسيار مهمي را ايفا مي‌كنند. يكي از آن اكوسيستم‌ها، جنگل است. از ‌نظر علم اكولوژي، جنگل يك اكوسيستم كامل و پيچيده بوده كه كامل بودن آن نياز به تعادل بسياري از نيروها به لحاظ كمي و كيفي دارد، در اين تعادل قارچ‌ها يكي از منابع مهم موجود در اكوسيستم‌ها بوده كه در حيات ديگر موجودات زنده نقش داشته و به‌عنوان بخشي از تنوع زيستي جنگل محسوب مي‌شوند. ازاين‌رو، شناخت شرايط اكولوژيكي و فراواني قارچ‌ها، قدم اوليه براي مطالعات بوده كه هر اندازه كامل‌تر باشد، طرح‌هاي تحقيقاتي و برنامه‌هاي اجرايي موفق‌تر خواهند بود. به همين منظور، مطالعه پيش‌رو به بررسي ارتباط عوامل فيزيوگرافي با قارچ‌هاي پلي‌پور در جنگل‌هاي نكا در استان مازندران پرداخته است.مواد و روش‌ها: منطقه مورد ‌مطالعه بر‌اساس كتابچه طرح و نظر كارشناسان طرح جنگل‌داري انتخاب شد. پس از جنگل‌گردشي اوليه در يك نيمرخ ارتفاعي، مجموعه‌هاي مورد‌ بررسي انتخاب شدند. سپس بر‌اساس نقشه توپوگرافي 1:25000 جنگل به سه طبقه ارتفاعي تقسيم شد. طبقه اول با 400-200 متر ارتفاع از سطح دريا، طبقه دوم با ارتفاع 800-400 متر و طبقه سوم بيشتر از 800 متر ارتفاع از سطح دريا بوده است. در هر طبقه ارتفاعي، 30 قطعه‌نمونه (پلات 10 آري) به‌صورت تصادفي- سيستماتيك پياده شد. فاصله بين پلات‌ها روي خط ترانسكت در هر طبقه ارتفاعي حداقل 500 متر در نظر گرفته شد. در هر قطعه‌نمونه بررسي‌ها انجام شده و نمونه‌ها براي مطالعات بعدي به آزمايشگاه انتقال داده شدند. شناسايي قارچ‌ها با بررسي خصوصيات ماكروسكوپي و ميكروسكوپي و بوسيله روش‌هاي ارائه‌شده در منابع معتبر انجام شد. ثبت اطلاعات اكولوژي در فرم‌هاي جمع‌آوري داده‌ها انجام گرديد. براي بررسي رابطه بين عوامل اكولوژيك مانند فصل، ارتفاع، جهت و شيب با فراواني گونه‌هاي قارچ از جدول‌هاي توافقي دو طرفه و آماره كرامر و نيز همبستگي رتبه‌اي اسپيرمن استفاده شد. تجزيه‌و‌تحليل‌ها با استفاده از نرم‌افزارSPSS v.16  انجام شد.نتايج و يافته‌ها: نتايج نشان داد، از بين 1057 نمونه قارچ پلي‌پور جمع‌آوري‌شده، تعداد 39 گونه پلي‌پور شناسايي شدند. به‌طوري‌كه اين گونه‌ها روي 10 ميزبان درختي و درختچه‌اي بودند. بيشترين فراواني مربوط به قارچ Trametes versicolor (حدود 22 درصد) بوده است. خانواده Polyporaceae با تعداد 13 جنس و 20 گونه (50 درصد) داراي بيشترين فرواني و خانواده Hapalopilaceae و Schizoporaceae با يك جنس و يك گونه (3 درصد) داراي كمترين فراواني بوده است. بيشترين تعداد قارچ به‌ترتيب در فصل پاييز با 382 مورد (36 درصد)، فصل تابستان با 371 مورد (35 درصد) و فصل بهار با 304 مورد (29 درصد) برآورد شد. قارچ جمع‌آوري‌شده در دامنه ارتفاعي 800-400 متر با 38 درصد از دو دامنه ارتفاعي 400-200 متر و 1200-800 متر بيشتر بوده است. در بررسي كلي فراواني قارچ‌هاي پلي‌پور شناسايي‌شده با جهت‌ها در منطقه مورد‌ مطالعه، مشخص شد كه جهت‌هاي شمالي با 54 درصد بيشترين فراواني را داشته است. همچنين قارچ‌ها به‌ترتيب در شيب‌هاي 0 تا 25 درصد (با 56 درصد فراواني)، شيب‌هاي 25 تا 50 درصد (با 42 درصد فراواني) و در شيب‌هاي بالاي 50 درصد (با 2 درصد فراواني) بيشترين فراواني را داشته‌اند.نتيجه‌گيري: از‌آنجايي‌كه هر گونه تغيير در عملكرد جامعه قارچي مي‌تواند در سلامتي و توليد جامعه گياهي تأثيرگذار باشد، ازاين‌رو، مطالعه و شناخت ارتباط بين فراواني قارچ‌ها با عوامل فيزيوگرافي براي حفظ سلامتي، تنوع، فراواني و توليد قارچ‌ها ضروري به نظر مي‌رسد.