تبيين عوامل و موانع توسعۀ فناوري اطلاعات و ارتباطات در دگرديسي فضا و مكان شهري

بيان مسئله: بنيان ‌هاي نظري توسعۀ ICT، با تمركز بر مفهوم نامكاني و نازماني دنبال مي‌شوند. با اين‌حال نتايج ايت نظريه‌ها، شواهد بسياري در خصوص بروز تأثيرات متفاوت و متناقض ICTs بر فضا و مكان شهري در بستر شهرها را بيان مي‌كند. ازاين‌رو به‌منظور يافتن ماهيت و جهت‌گيري تغييرات ناشي از توسعۀ ICT در شهر، سؤال اصلي مقالۀ حاضر، يافتن مؤلفه‌هاي اثرگذار بر توسعۀ اين نوع فناوري‌ها است. بنابراين سؤال‌هاي تحقيق به منظور يافتن موارد ذيل تنظيم شده‌اند: 1) مقوله‌هاي اصلي توسعۀ ICT موثر بر شهر و فضا و مكان شهري؛ 2) مؤلفه‌هاي تقويت‌كنندۀ توسعۀ ICT 3) مؤلفه‌هاي محدودكنندۀ توسعۀ ICT 4) چگونگي ارتباط مؤلفه‌ها با مقوله‌ها.هدف: شناسايي عوامل و مؤلفه‌هاي اثرگذاري ICT بر شهر و فضا و مكان شهري و چگونگي اين اثرگذاري و يافتن رابطۀ آن‌ها با مقوله‌ها، به‌منظور سياست‌گذاري شهري تعيين شده است.روش: اين پژوهش با روش كيفي مصاحبه از نخبگان به تعداد 15 نفر از متخصصان رشته‌هاي شهرسازي، جامعه‌شناسي و جغرافياي شهري تا حصول اشباع نظري، به‌صورت نيمه ساختاريافته، بر اساس پرسشنامه باز، انجام‌شده است.يافته‌ها: حاكي از وجود 6 مقولۀ اصلي (ارزشمندي مكان فيزيكي، مفهوم جديد زمان و مسافت، توسعۀ شهري مطلوب فناوري محور، آزادي فعاليت‌ها از مؤلفه مكاني، جايگزيني فعاليت‌هاي حضوري، ترافيك مطلوب شهري) مستخرج از ادبيات نظري، و 4 بعد (اجتماعي، سياسي-اقتصادي، كالبدي و زيرساختي)، 36 مؤلفه اصلي و 121 زيرمؤلفه در قالب دو ويژگي تقويت‌كنندگي (64 مؤلفه) و محدودكنندگي (57 مؤلفه) توسعۀ ICT است. بر اين اساس، سياست‌گذاري منتج از اين دو رويكرد، بر نظام شهرسازي شهرها تأثيرگذار است، و به‌طورقطع نظام مديريت و برنامه‌ريزي شهري شهرهاي ايران را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهد.نتيجه‌گيري: پژوهش حاضر تلاش مي‌كند عوامل، مؤلفه‌ها و سياست‌هاي اثرگذار ICT بر فضا و مكان شهري را در دو راستاي بازدارندگي و پيشران در قالب ماتريس‌هاي مفهومي چندگانه كه گوياي دسته‌بندي آن‌ها است، ارائه دهد.