آمايش شهري؛ باز انديشي در ساختار طرح‌هاي توسعه شهري

عليرغم قدمت درخشان برنامه‌ريزي مدرن در كشور و تجربه نزديك به 5 دهه تهيه، تصويب و اجراي طرح‌ها و برنامه‌هاي توسعه شهري، معمولاً اجراي اين طرح‌ها در محيط‌هاي شهري با تأخير شديد ناشي از تغيير ارگانيك شهر مواجه شده و در عمل توفيق چنداني به همراه نداشته‌اند. سيستم فعلي توسعه و برنامه‌ريزي شهري در ايران بسيار متمركز بوده و موقعيت بومي و محلي آن، در تناقض با شرايط جهاني است. محدوديت‌هاي ايجاد شده توسط برنامه‌هاي توسعه شهري متمركز در كشور، تعدد مسئوليت‌ها و مديريت در توسعه شهري، مشكلات ديگري را در فرآيند برنامه‌ريزي شهري به وجود مي‌آورد. علاوه بر اين، برنامه‌هاي شهري بايد به اندازه كافي انعطاف‌پذير باشند تا بتوانند با تغييرات و توسعه سريع شهري و جهاني سازگاري لازم را داشته باشند. . اين مشكلات بر اثربخشي رويكرد برنامه‌ريزي كنوني در ايران تأثير گذاشته و نياز به تغيير نگرش و رويكرد به برنامه ريزي پوياتر، منعطف و مبتني بر مشاركت را برجسته مي‌كند. در نتيجه‌يِ رشد سريع جمعيت شهري، جهاني شدن و تأثيرات اقتصادي(به ويژه اقتصاد شهري)، شرايط شهرها و رويكردهاي برنامه‌ريزي شهري متنوع‌تر شده و شهرها براي مقابله با اين تغييرات به ابزارهاي جديدي احتياج دارند. با اين حال، رويكردهاي برنامه‌ريزي شهري متمركز و سفت و سخت كه در ايران مورد استفاده قرار گرفته‌اند، تاكنون نتوانسته‌اند به درستي به اين شرايط پاسخ دهند و در نتيجه‌ي اجراي آن‌ها، مشكلاتي به وجود آمده است عدم برآورده شدن اهداف نهايي برنامه‌هاي توسعه شهري كه با تبعيت از الگوهاي رايج غربي و عمدتاً بر مبناي رويكردهاي جامع و بعضاً استراتژيك تهيه و تدوين شده‌اند، اسناد برنامه‌ريزي و توسعه شهري كشور، شرايط متفاوتي داشته و توجه ويژه‌اي با رويكرد نوين مي طلبد. در همين راستا با توجه به ماهيت كيفي توصيفي و مبتني بر نقد اين مقاله، روش آن تحليلي و استنباطي بوده و سعي شده است مهم‌ترين مسائل و چالش‌هاي طرح‌هاي توسعه شهري بررسي و شناسايي شوند. در ادامه بازانديشي در طرح‌هاي توسعه شهري كشور با تشريح اهداف و انتظارات جديد از برنامه‌ريزي مطرح گرديده و نهايتاً دستاوردها، اهداف و اصول اساسيِ سند آمايش شهري در مقايسه با برنامه‌هاي موجود و رايجِ كشور، به عنوان رهيافتي نوين در نظام و فرآيند برنامه‌ريزي تبيين مي‌گردد.