تدوين مدلي براي ارزيابي عموميت فضاهاي شهري

فضاهاي عمومي شهري به عنوان يكي از عناصر مهم در ساختار شهري شامل ميدان‌ها، خيابان‌ها، پلازاها، پارك‌ها و ... هستند و همواره ميزان عموميت آن‌ها مورد بحث بوده است. اخيرا گرايش به سمت فضاهاي نيمه‌عمومي و توجه كم‌تر به فضاهاي عمومي شهري موجب كاهش ميزان عموميت و كاركرد و جايگاه پيشين اين فضاها شده است و فضاهايي با كيفيت نامطلوب عموميت شكل گرفته‌اند. هدف از اين مطالعه، كاوش مفهوم عموميت و مدل‌هاي ارزيابي آن، ارائه چارچوب مفهومي و سپس مدلي براي ارزيابي عموميت فضاهاي شهري است. جهت تدوين چارچوب مفهومي، مدل‌هاي ارزيابي صاحب‌نظران بومي و جهاني بررسي شد و مدل پيشنهادي ارزيابي عموميت فضاي شهري متشكل از چهار مؤلفه، هفت زيرمؤلفه و 30 نشانگر شكل گرفت. به‌منظور سنجش روايي و وزن‌دهي به مدل از نظرات 12 نفر از صاحب‌نظران و حرفه‌مندان حوزه‌ي شهري با بكارگيري روش تحليل سلسله مراتبي استفاده شد. در گام بعد ابتدا به‌دليل امكان مقايسه صحيح‌تر و قراردادن داده‌ها در يك بازه يكسان، داده‌ها نرمال‌ شده و سپس وزن دهي گروه خبرگان به صورت ميانگين هر مولفه، زيرمولفه و نشانگر در بازه صفر تا يك مشخص شده است.نتايج وزن‌دهي خبرگان و تعيين ضريب اهميت نهايي هر نشانگر به تدوين مدل نهايي ارزيابي عموميت فضاي شهري با چهار مؤلفه، هفت زيرمؤلفه و 26 نشانگر انجاميد. سه نشانگر از مؤلفه‌ي پيكربندي كالبدي شامل « انعطاف‌پذيري مبلمان»، « عناصر سبز آبي» و «تسهيلات دوچرخه»، همچنين نشانگر «دوربين‌هاي مداربسته» از مؤلفه‌ي مديريت كنار گذاشته شدند. بر اين اساس چهار مولفه پيكربندي كالبدي (0.33)، زندگي شهري (0.31)، مديريت(0.2) و مالكيت(0.16) عموميت فضاي شهري را تبيين مي‌كنند. اين مدل مي‌تواند به‌عنوان ابزاري در كنار ساير روش‌هاي متداول براي ارزيابي عموميت فضاي شهري از منظر تجربه زيسته كاربران و طراحان آن به‌كار رود.