ارائه روشي براي بررسي و تحليل ساختار فضايي موجود شهرها با رويكرد بهبود سازمان فضايي شهر (مطالعه موردي: شهر بندرعباس)

بيان مسأله: افزايش وسعت و جمعيت و عناصر فضايي و ساختار شهرها باعث پيچيدگي‌هاي كالبدي – فضايي در شهرها شده است؛ به‌طوري كه درك روابط شهري و شناخت ساختار و استخوان‌بندي اصلي شهرها و ريخت‌شناسي آن‌ها بر اساس تحليل تمام اجزاي شهر، به سختي امكان‌پذير است. تحليل ساختار فضايي شهرها نياز به روش‌هايي دارد كه بتواند به اين پيچيدگي‌ها پاسخ دهد. از جمله نظريه‌ها و روش‌هايي كه به مطالعه ساختار و پيكربندي فضاي شهري مي پردازد، نظريه چيدمان فضا است. براي تحليل مورفولوژيكي شهر، روش چيدمان فضا طيفي از پارامترهاي ويژگي فضايي را فراهم مي‌آورد كه مؤلفه‌هاي بررسي آن در اين روش عبارتند از: هم‌پيوندي، اتصال، عمق، انتخاب، قابليت كنترل، توزيع، وضوح و رابطه وضوح و نشانه. ضرورت هدف: هدف اين مقاله بررسي تحليلي و شناخت شهر بندر عباس به‌عنوان نمونه موردي با استفاده از روش تحليل ساختار فضايي و ارائه راهكارهاي سازماندهي و اصلاح ساختار فضايي شهر براساس آن است.روش: روش تحقيق مبتني بر نمونه موردي با تكيه بر تحليل محتوا براساس تركيب الگوهاي كمي و كيفي است. براي اين منظور در ابتدا، با استفاده از روش چيدمان فضا به كشف ساختار فضايي موجود شهر بندرعباس پرداخته شده و در ادامه، بررسي تطبيقي ميان خروجي‌هاي مستخرج از روش چيدمان فضا با مشاهدات ميداني و مطالعات اسنادي صورت گرفته است.يافته‌ها: بررسي انجام شده بيانگر آن است كه رشد و گسترش شهر در جهات مختلف و وسيع شدن گستره كالبدي شهر، زمينه ساز تغييرات بسيار در پيكره بندي فضايي شهر شده است. تمركزگرايي، مشكلات حمل و نقل درون شهري و برون‌شهري، وجود كاربري‌هاي بزرگ مقياس كه باعث عدم انسجام شهري مي‌شوند، ارتباط ضعيف شهر و حومه و عدم توزيع متوازن خدمات از مهم‌ترين مشكلات در راستاي سازماندهي فضايي شهر است. همچنين، تحليل‌ها نشان مي دهد كه عدم شكل گيري ارتباط ساختاري مناسب ميان برخي از محلات داراي بافت فرسوده و شهر و همچنين عمق زياد و نفوذناپذيري بافت از مشكلات اصلي توسعه اين بافت‌ها در كنار كاستي‌هاي درون بافتي است.نتيجه‌گيري: آسيب‌شناسي ساختار فضايي شهر براي سازماندهي پيكره‌بندي فضايي و ايجاد يكپارچگي در كل شهر ضروري است و روش چيدمان فضا ابزاري مناسب در اين زمينه مي‌باشد. همچنين، بهسازي محلات كمترتوسعه يافته شهري، بدون شناخت دقيق ساختار فضايي محلات در ارتباط با ساختار كلان شهر باعث شكست پروژه، از دست رفتن توانايي ها و چه بسا منزوي‌تر شدن آن محلات خواهد شد.