بازتاب تصوير فرهنگ و تمدّن ايران باستان در آثار جاحظ (بررسي موردي كتاب التاج في أخلاق الملوك)

تصويرشناسي در جايگاه يكي از شاخه‌هاي ادبيات تطبيقي مسألة بازتاب فرهنگ خودي را در ادبيات و فرهنگ ديگري پيشاروي خود قرار داده است. تصاويري كه ادباي يك ملت در اثر ارتباط با مردم ساير ملل ارائه مي‌دهند، مي‌تواند نمايانگر نگرش مردم سرزمينشان به ديگران باشد. جاحظ كه به پدر نويسندگان عرب در عصر عباسي نامبردار است، با نگاه عميق و دانش وسيعي كه از علوم زمان خود و پيش از آن به دست آورده است، تصاوير متعددي از ملل مختلف را در آثار خود ارائه كرده است. ايرانيان كه در عصر جاحظ و در محيط زندگي او (بصره) حضور گسترده‌اي داشتند، از جمله ملت‌هايي هستند كه جاحظ به خوبي آنان را مي‌شناخته و از تاريخ و فرهنگ آن‌ها شناخت داشته‌است؛ از اين رو در آثار مختلف و متعدّدش به فراخور كلام، برخي از ويژگي‌هاي ايشان را توصيف كرده‌است. او در كتاب «التاج في اخلاق الملوك» جوانب مختلف سياسي، فرهنگي و اجتماعي ايرانيان باستان را ترسيم كرده است. در اين پژوهش بر پاية روش تصويرشناسي، انواع تصاوير ايران باستان را در اين اثر جاحظ، طبقه‌بندي و دلايل نگرش جاحظ به ايرانيان را تحليل كرده‌ايم. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه جاحظ براي تمدن ايران باستان و سلاطين اين سرزمين شأن و جايگاه خاصي قائل است و كوشيده است با ارائه تصاويري از تمدن ايران باستان به حاكمان عباسي، آنان را به تقليد از رفتار و عملكرد پادشاهان ايران در عرصه‌هاي سياسي، فرهنگي و اجتماعي تشويق و ترغيب نمايد.