تأملي در رابطه نظريه ولايت مطلقه فقيه امام خميني و نظريه منطقة الفراغ شهيد صدر

از مهم‎ترين نظريات فقه سياسي شيعه  ـ كه در تكميل و راستاي هم‎ديگر هستند ـ منطقة الفراغ و ولايت مطلقه فقيه است. مطابق با نظريه منطقة الفراغ شهيد صدر، حاكم اسلامي اين حق را دارد كه مستقلاً اقدام به قانون‎گذاري كند و بايدها و نبايدهايي را تعيين كند كه علاوه بر جايگاه قانوني، مانند دستورات خداوند، واجب الاطاعه باشند. بنابراين، اين حق تنها براي معصوم نيست، بلكه در عصر غيبت معصوم، براي حاكم جامع الشرائط اسلامي نيز وجود دارد. مطابق با نظريه ولايت مطلقه فقيه امام خميني1، در نبود معصوم، فقيه عادلي كه توانايي تشكيل حكومت را داشته باشد نيز به اندازه پيامبر و ائمه هدي: كه موفق به دست گرفتن حكومت شدند، داراي اختيارات حكومتي خواهد بود. نقطه وصل و مهم‎ترين وجه اشتراك اين دو نظريه، حق حكومت و مشروعيت ولايت فقيه در عصر غيبت و مهم‎ترين تفاوت آن‎ها در گستره اختيارات آن‎هاست. در منطقة الفراغ، حاكم حق عبور از واجبات شرعي و الزامات قانوني را ندارد. اما در ولايت مطلقه فقيه، حاكم در صورت صلاح‎ديد، ولو به طور موقت حق تعطيلي واجبات و نقض قانون را در راستاي مصلحت نظام اسلامي دارد؛ زيرا حكومت اسلامي از احكام اوليه اسلام شمرده مي‎شود.