بررسي شخصيت‌هاي داستاني تاريخ بيهقي بر اساس نظريه رشد اخلاقي كلبرگ

تاريخ بيهقي، اثر ابوالفضل بيهقي، نويسندۀ چيره‌دست ادب فارسي است. اين كتاب با لحني داستاني و روايي حوادث دورۀ تاريخي غزنوي و ويژگي‌هاي اخلاقي شخصيت‌هاي اين عصر را بيان مي‌كند. ذكر جزئيات و توصيفاتي كه بيهقي در توضيح و تفسير ويژگي‌هاي شخصيت‌ها دارد، نشان دهندۀ توجه وي به تحولات شناختي اخلاقي است. هرچند اين اثر بيشتر نوعي تاريخ يك سلسله حكومتي است، ولي شيوه‌اي كه بيهقي در نوشتن آن به كاربرده آن را اثري جامع و همگام با هنجارها و پيامدهاي اخلاقي كرده است. تئوري رشد اخلاقي لارنس كلبرگ، نظريه پرداز و روانشناس مطرح آمريكايي و استاد برجسته دانشگاه شيكاگو كه رشد اخلاقي را با توجه به ويژگي‌هاي هنجاري افراد به سطوح سه گانه اي تقسيم بندي مي كند، مي تواند بنياد نظري مناسبي براي تحليل شخصيت هاي تاريخ بيهقي باشد، نظريه رشد اخلاقي كلبرگ از جمله رويكردهاي شناختي به بحث اخلاق است كه پژوهش‌هاي مختلفي بر مبناي آن صورت گرفته است. هدف اصلي اين پژوهش نيز به كارگيري نظريه رشد اخلاقي كلبرگ در رفتار شخصيت‌هاي داستاني تاريخ بيهقي و پاسخ به اين پرسش است كه آيا ويژگي‌هاي شخصيت‌هاي داستاني تاريخ بيهقي با مراحل رشد اخلاقي كلبرگ قابل تفسير است يا خير؟ با بررسي اين موضوع به روش توصيفي ـ تحليلي در تاريخ بيهقي شش مولفه اخلاقي مهم مربوط به رفتار شخصيت‌هاي داستان شناسايي شده و هر يك از اين شاخصه‌ها رفتارهاي متعددي را شامل مي‌شود و هر رفتار بر انگيزه خاصي دلالت مي‌كند كه در تبيين تئوري كلبرگ نيز ديده مي‌شود.