بررسي غلظت فلزات سنگين در خاك و آب منطقه صنعتي و كشاورزي سردرود تبريز

زمينه و هدف: آلودگي فلزات سنگين در حال حاضر به يكي از بزرگترين و رايج ترين معضلات زيست محيطي مناطق مختلف دنيا و ايران تبديل گرديده است. شناسايي كمي و كيفي اين نوع آلودگي ها قبل از آنكه به حد بحراني برسند به يكي از دغدغه هاي محققين علوم محيط زيست تبديل شده است. در همين راستا، در اين مطالعه غلظت پنج فلز سنگين - روي، سرب، كروم، كادميوم و نيكل - در خاك و آب مناطق زراعي اطراف يك منطقه صنعتي-كشاورزي در جنوب غرب شهر تبريز بنام سَردرود برآورد گرديد. اين منطقه علي رغم داشتن باغات و مزارع قديمي و متنوع، قطب صنعتي شهر تبريز نيز محسوب مي شود و كارخانجات متعدد كوچك و بزرگي در آن ناحيه مستقر است.  روش پژوهش: بدين منظور طي دو سال زراعي 1400-1401 از چهل مزرعه مختلف منطقه سردرود در جنوب غرب كلان شهر تبريز به صورت تصادفي نمونه هايي از خاك و آب تهيه و پس از انتقال به آزمايشگاه با استفاده از روش جذب اتمي ميزان فلزات سنگين در آن ها مورد سنجش قرار گرفتند. بيشتر ايستگاه‌هاي نمونه‌برداري از مزارع سبزيجات انتخاب گرديدند. بطور متوسط از هر هكتار منطقه منتخب دو نمونه خاك و دو نمونه زمينه و هدف: آلودگي فلزات سنگين در حال حاضر به يكي از بزرگترين و رايج‏ترين معضلات زيست‏ محيطي مناطق مختلف دنيا و ايران تبديل گرديده است. شناسايي كمي و كيفي اين نوع آلودگي‏ ها قبل از آنكه به حد بحراني برسند به يكي از دغدغه‏ هاي محققين علوم محيط زيست تبديل شده است. در همين راستا، در اين مطالعه غلظت پنج فلز سنگين - روي، سرب، كروم، كادميوم و نيكل - در خاك و آب مناطق زراعي اطراف يك منطقه صنعتي-كشاورزي در جنوب غرب شهر تبريز بنام سَردرود برآورد گرديد. اين منطقه علي‏رغم داشتن باغات و مزارع قديمي و متنوع، قطب صنعتي شهر تبريز نيز محسوب مي‏شود و كارخانجات متعدد كوچك و بزرگي در آن ناحيه مستقر است. روش پژوهش: بدين منظور طي دو سال زراعي 1400-1401 از چهل مزرعه مختلف منطقه سردرود در جنوب غرب كلان شهر تبريز به صورت تصادفي نمونه‏ هايي از خاك و آب تهيه و پس از انتقال به آزمايشگاه با استفاده از روش جذب اتمي ميزان فلزات سنگين در آن‏ها مورد سنجش قرار گرفتند. بيشتر ايستگاه‌هاي نمونه‌برداري از مزارع سبزيجات انتخاب گرديدند. بطور متوسط از هر هكتار منطقه منتخب دو نمونه خاك و دو نمونه آب آبياري در طول مدت تحقيق جمع‏آوري و مورد بررسي قرار گرفت. يافته ‏ها: در مجموع 80 نمونه خاك و هشتاد نمونه آب آبياري جمع‌آوري و مورد آناليز قرار گرفت. براساس نتايج بدست آمده، ترتيب محتويات كمي فلزات سنگين در نمونه‏ هاي آب به صورت Zn Cr Pb Ni Cd جمع‏آوري شده بود. الگوي مشابهي در نمونه ‏هاي خاك نيز مشاهده شد و ترتيب غلظت فلزات در نمونه‏ ها بصورت Zn Ni Cr Pb Cd در خاك‏هاي زراعي مشاهده گرديد. سطوح فلزي مشاهده شده با استانداردهاي ذكر شده در منابع مختلف داخلي و خارجي مقايسه شد. ميانگين غلظت فلز روي و كادميوم در اكثر نمونه‏ هاي آب آبياري و ميزان كادميوم تقريباً در همه‏ نمونه‏ هاي خاك بالاتر از حد مجاز بود. بالاترين غلظت كادميوم (11ميلي گرم بر كيلوگرم خاك) در نمونه‏ هاي خاك جمع‏ آوري شده بيش از دو برابر حد مجاز گزارش شده بود. نتايج: به استثناء كادميوم در برخي نمونه‏هاي خاك، سطوح غلظت بدست آمده در خاك و آب آبياري منطقه سردرود براي ساير فلزات سنگين در سطح هشدار و خطرناك قرار نداشت. با توجه به امكان انتقال آلودگي فلزات سنگين از خاك و آب آبياري به گياهان سبزي، زراعي و باغي، شناسايي پراكنش و انباشتگي ميزان فلزات سنگين در خاك و آب آبياري مناطق عمده‏ كشاورزي از اهميت بسياري برخوردار است. بر اساس نتايج اين تحقيق لازم است در مورد منابع ورود كادميوم به خاك و آب آبياري اين منطقه شناسايي و اقدامات اصلاحي در اين خصوص انجام گردد.