اثر دور آبياري و محلول‌پاشي كود فسفر بر عملكرد و بهره‌وري مصرف آب در گياه لوبيا

زمينه و هدف: كشاورزي بزرگترين مصرف كننده آب در سراسر جهان است كه 70 درصد از كل منابع آب شيرين را استفاده مي كند. لوبيا معمولي (Phaseolus vulgaris L.) از حبوبات مهمي است كه در بسياري از كشورها داراي اهميت اقتصادي فراواني مي باشد. لوبيا معمولي حدود نيمي از حبوبات مصرفي جهان را تشكيل مي دهد و در رژيم غذايي انسان، نقش اساسي در تامين پروتئين دارد. منابع آب يك عامل كمياب و محدود كننده براي گسترش كشت و توليدات گياهي در بسياري از مناطق خشك و نيمه خشك است. تحويل درست و كارآمد آب مي تواند به افزايش عملكرد محصول و بهبود بهره وري مصرف آب و كود كمك كند. بهبود بهر ه وري آب بدون هيچ گونه كاهشي در محصول براي برآوردن امنيت غذايي در حال و آينده، از موضوعات بسيار مهم به حساب مي آيد كه ممكن است به كاهش مصرف آب، كاهش تلفات آب آبياري و افزايش سطح زيركشت كمك كند. فسفر يكي از ضروري ترين مواد مغذي در رشد گياه است و يك عنصر حياتي از تركيبات بيولوژيكي مانند اسيدهاي نوكلئيك، نوكلئوتيدها، فسفوليپيدها و فسفو پروتئين ها است. پژوهش حاضر با هدف بررسي اثرات مديريت دور آبياري و سطوح مختلف كود فسفر بر عملكرد، بهره‌وري مصرف آب و تخمين عملكرد توليد در بوته‌هاي لوبيا استان گيلان انجام شد. روش پژوهش: اين تحقيق در استان گيلان و در شهرستان آستانه اشرفيه با عرض جغرافيايي 37 درجه و 25 دقيقه، طول جغرافيايي 49 درجه و 94 دقيقه و ميانگين ارتفاع 5- متر از سطح دريا به صورت آزمايشي كرت هاي خرد شده در طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال‌هاي زراعي 1401 و 1402 انجام شد. مديريت آبياري شامل بدون آبياري و آبياري با فواصل 6، 12 و 18 روز به عنوان فاكتور اصلي و محلول پاشي كود فسفر (P2O5 به ميزان 50 درصد) شامل 0، 1، 2 و 3 ليتر در هزار ليتر آب به عنوان عامل ثانويه در فواصل 10 روز در نظر گرفته شد. يافته ها: اثر فواصل آبياري و كود فسفر و اثر متقابل آن ها در سطح 1 درصد بر عملكرد زيست توده، غلاف و دانه معني دار بود و بيشترين عملكرد زيست توده، غلاف و دانه در دور آبياري 6 روز و تيمار كودي 1 ليتر در هزار ليتر آب به ترتيب با ميانگين 11996، 6518 و 2809 كيلوگرم در هكتار به دست آمد. بيشترين بهره وري مصرف آب مبتني بر عملكرد دانه با ميانگين 53/0 كيلوگرم بر متر مكعب در شرايط بدون آبياري و تيمار كودي 1 ليتر بود. بيشترين درصد آب نسبي برگ با ميانگين 4/85 درصد در شرايط آبياري 6 روز و تيمار كودي 1 ليتر فسفر در هزار ليتر آب بود. نتيجه‌گيري: نتايج مطالعه نشان داد كه استفاده از مقادير مناسب فسفر و فواصل آبياري كه بر اساس نياز محصول تعيين مي‌شود، براي دستيابي به حداكثر عملكرد در لوبيا و به حداقل رساندن هزينه‌هاي قابل اجتناب و اثرات منفي كم‌آبي بسيار مهم است. ضرايب همبستگي ساده صفات زراعي نشان داد كه عملكرد زيست توده صفات، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن 100 دانه با عملكرد دانه همبستگي مثبت و معني‌داري داشتند. نتايج رگرسيون گام به گام بين عملكرد دانه و ساير صفات زراعي در لوبيا نشان داد كه عملكرد غلاف، تعداد غلاف در بوته، شاخص برداشت، عملكرد زيست توده و عمق ريشه تأثيرگذارترين صفات بودند كه در سال‌هاي 1401 و 1402 به ترتيب 7/98 و 6/98 درصد از تغييرات داده ها را تبيين كردند. به طور كلي كشت لوبيا معمولي با فاصله آبياري 6 روز و مصرف 1 ليتر كود فسفر در هزار ليتر آب براي منطقه مورد مطالعه توصيه مي شود.