مروري بر وضعيت زيستي، تهديدهاي جمعيت و مديريت زيستگاه سمندر ‏جويباري ايراني ‏Paradactylodon persicus‏ در ايران

سمندر ايراني (Persian Brook Salamander Paradactylodon persicus) يكي از خزانه‌هاي ژنتيكي منحصر به فرد دوزيستان ايران است كه جنگل‌هاي هيركاني شمال ايران آخرين حد پراكنش جنوب‌‌غربي آن در آسيا مي‌باشد. تا سال ۲۰۱۹ دو گونه مجزا شامل سمندر ايراني P. persicus در غرب و مركز و سمندر گرگاني P. gorganensis در شرق هيركاني معرفي شده بود ولي بر اساس داده‌‌هاي توالي‌‌يابي NGS و فيلوژنتيكي اين سمندرها به گونه واحد سمندر ايراني Paradactylodon persicus تعلق دارند. جمعيت شرقي در معرض انقراض (CR) و جمعيت مركزي و غربي در معرض تهديد (NT) فهرست قرمز اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN) قرار داشته و طرح‌‌ريزي برنامه‌‌هاي حفاظتي آن ضروري مي‌‌باشد. اين پژوهش بر اساس دستورالعمل پيشنهادي كارگروه بقاء گونه‌هاي اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت (IUCN/SSC)، به شناسايي تهديدها و اقدام‌‌هاي مديريتي در قالب برنامه‌‌هاي راهبردي حفاظت و مديريت جمعيت سمندر ايراني مي‌‌پردازد. مهمترين تهديدهاي گونه شامل جمع‌آوري نمونه، حضور جانوران اهلي و وحشي، تخريب چشمه‌ها، كمبود منابع آبي (كم‌شدن جريان آب) و دسترسي آسان به زيستگاه مي‌‌باشد. از مهم‌ترين راهبرهاي حفاظت و مديريت سمندر ايراني مي‌‌توان به 1) شناسايي تهديدها و ارائه راهكارهاي كاهش اثرات هر تهديد بر گونه و زيستگاه، 2) شناسايي زيستگاه‌‌هاي جديد، پايش جمعيت و ارزيابي وضعيت زيستگاه، 3) انجام مطالعات علمي جنبه‌هاي مختلف زيستي و بوم‌شناختي و ايجاد پايگاه داده و 4) ارتقاء سطح آگاهي‌‌ها، دانش و جلب مشاركت ذي‌نفعان در حفاظت از گونه و زيستگاه هستند.  نتايج اين مطالعه در مديريت زيستگاه و جمعيت سمندر ايراني، كاهش اثرات تهديد، بازنگري برنامه‌‌هاي مديريتي و توسعه حفاظت مشاركتي كاربرد خواهد داشت.