مفهوم‌سازي «مرگ تعليقي» در داستان‌هاي كودك: بر اساس طرح واره‌هاي كاربردشناختي

طرح واره‌هاي كاربردشناختي يكي از مباحث زبان‌شناسيِ شناختي است و به‌كارگيري اين رويكرد براي مطالعۀ مرگ‌انديشي در ادبيات كودك، به‌مثابۀ پلي ميان علوم ادبيات، زبان‌شناسي شناختي، و فلسفه براي كودكان است. طرح واره‌هاي كاربردشناختي، وابسته به بافتِ موقعيتي و كاربردي فراخوانده مي‌شوند. واژه‌اي واحد مي‌تواند تحت طرحواره‌هاي كاربردشناختي گوناگون، موجد مفاهيم متفاوتي باشد. هدف پژوهش حاضر رده‌بندي بازنمايي‌هاي مرگ تعليقي بر اساس طرح واره‌هاي كاربردشناختي‌ است. در ادبيات كودك عموما مردن به‌عنوان پديده‌اي بازگشت‌پذير بازنمايي مي‌شود؛ ازهمين‌رو، اين موتيف به‌عنوان موضوع پژوهش اختيار شده است. جامعۀ آماري پژوهش حاضر داستان‌هاي واجد درون‌مايۀ مرگ بازگشت‌پذير (مرگ تعليقي) در گروه سني «الف»، «ب» » و «ج» است. هر يك از اين داستان‌ها به‌مثابۀ كارگفتي عيني براي فراخواني و تشكيل طرح وارۀ مرگ است. پژوهش پيش‌ِرو در پي پاسخ‌گويي به چگونگي كاركرد بافت موقعيتيِ داستان در تشكيل و فراخواني طرح وارۀ مرگِ تعليقي است. اين پژوهش پنج طرح وارۀ كاربردشناختي را به‌عنوان پايۀ مفهوميِ مرگ تعليقي معرفي مي‌كند: رستاخيز با نيرومحركۀ بيروني، رستاخيز با نيرومحركۀ دروني، پيكرگرداني با مبدل بيروني، پيكرگرداني با مبدل دروني و مسخ‌پنداري. ازآنجا كه مفاهيمي مانند «مردن» ماهيتا انتزاعي، فلسفي و برانگيزندۀ عواطف منفي هستند؛ شيوۀ انتقال اين مفاهيم به كودك همواره مورد مناقشه بوده است. اين پژوهش با روش تحليلي‌توصيفي نشان مي‌دهد داستان‌هاي كودك با به‌كارگيري انواع طرح واره‌هاي مرگ بازگشت‌پذير، ترس‌آوريِ بازنمايي «مرگ» را تعديل مي‌نمايند.