نقد و تحليل رويكرد آيرونيك به حماسه در رمان ‌نويسي معاصر با تكيه بر رمان«قصه تهمينه»

آيروني يكي از روش‌هاي بيان غير مستقيم معناست. كلام آيرونيك بهترين ابزار براي فروپاشي هژموني گفتمان ‌هاي غالب و كلان روايت‌ ها و برجسته ‌سازي روايات مغفول مانده يا در حاشيه است. امروزه اين رويكرد به سبب ماهيت جهان پسامدرن، در برخي جريان‌هاي داستان‌ نويسي آشكارتر به نظر مي‌رسد. نفوذ چنين انديشه‌هاي نوظهور در فرهنگ شرقي ازجمله ايران جداي از رونق در فضاي سياسي و فرهنگي، در عرصه رمان‌ نويسي نيز مشهود است و براي رديابي و بازانديشي چنين جرياني شايد آثار محمد محمدعلي به سبب پيشگامي اش بهترين نمونه باشد. اين جستار به شيوه توصيفي تحليلي مبتني بر رويكردهاي نقد فمنيستي با تكيه بر رمان «قصه تهمينه» به اين نتيجه رسيده است كه محمد محمدعلي با نگرشي آيرونيك، ساختارشكنانه و رويكرد روشنفكرمآبانه و تأسي از سبك و مكتب پسامدرنيستي مي‌كوشد با ارائه تفسير زنانه؛ اما مضحك و آيرونيك از حماسه رستم و سهراب و كهن‌الگوي پسركشي به بازتعريف و بازروايي آن روايت حماسي و واسازي تقابل دوگانه مرد/زن در جامعه ايراني بپردازد. اين رمان بازنمايي نقش مغفول مانده زنان در حماسه را با تحقير و بازتاب سيماي مضحكي از پهلوان پنبگي پروتوتايپ قهرمان مرد (رستم) بازنويسي كرده است تا با شكست بت‌واره‌هاي ذهني جامعه مردسالار ايراني، از مرگ قهرمان مرد در دوره معاصر و شكل‌گيري جريان انتقادي به حماسه رمزگشايي كند. با آنكه بنيان آيرونيك رمان بر آيروني ساختاري استوار گشته؛ اما وي براي اين منظور بيشتر از آيروني كلامي و تلفيق آن با گونه‌هاي آيروني ديگر چون آيروني خوداتهامي، آيروني موقعيت و آيروني تقدير استفاده كرده است.