پديدارشناسي «اضطراب محيط‌زيستي» برآمده از تجربيات يادگيري آموزش رسمي محيط‌زيست

سال‌ها جاي خالي يك واحد درسي مستقل آموزش محيط‌زيستي در نظام آموزش‌وپرورش ايران حس مي‌شد تا اين‌كه در سال 1396 (2017) درس «انسان و محيط‌زيست» در پايه يازدهم متوسطه دوم ارايه شد. به اقتضاي ارايه اين درس، آسيب‌شناسي آن از ضرورت‌هايي است كه بايد در دستوركار قرار گيرد. هدف اصلي اين پژوهش بررسي پديدارشناسانه‌ «اضطراب محيط‌زيستي» برآمده از تجربيات يادگيري درس انسان و محيط‌زيست در دانش‌آموزان پايه‌ يازدهم و دوازدهم دوره دوم متوسطه است. رويكرد اين پژوهش كيفي و ابزار مطالعه، مصاحبه‌هاي عميق نيمه‌ساختاريافته با دانش‌آموزان و تشكيل پانل خبرگان دلفي با حضور معلمان و خبرگان دانشگاهي بود. نتايج اين پژوهش نشان داد آموزش رسمي محيط‌زيست در قالب درس مستقل انسان و محيط‌زيست، موجب درگيري دانش‌آموزان با پديده‌ «اضطراب محيط‌زيستي» شده است. عوامل اصلي ايجاد اين پديده آگاهي از «آلودگي محيط‌زيست»، «بحران آب»، «بحران پسماند»، «بحران انقراض تنوع‌زيستي» و «گرمايش جهاني» بود. هم‌چنين عوامل جانبي تشديدكننده‌ اضطراب محيط‌زيستي دانش‌آموزان «تجربه‌هاي رسانه‌اي»، «تجربه‌هاي فردي»، «تجربه‌هاي اجتماعي»، «تجربه‌هاي خانوادگي» و «تجربه‌هاي فضاي مجازي» آن‌ها است. عوارض اين‌گونه از اضطراب در جامعه‌ مورد مطالعه بيشتر «حس نااميدي»، «حس انزجار از معلم و كلاس درس»، «بي‌تفاوتي»، «انكار»، «حواس‌پرتي»، «حس خشم» و «حس عجز و ناتواني» شناسايي شد. براي احصاء راهبردهاي مقابله با اين پديدار، پانل خبرگان دلفي شش راهبرد كلي «بازنگري در طراحي و كاربست مدل‌هاي آموزش محيط‌زيست»، «تعبيه و توسعه سازوكارهاي نهادي و سازماني»، «آگاه‌سازي و توانمندسازي دانشجومعلمان و معلمان»، «تدوين پروتكل جامع آموزش حواس افزوده»، «ارايه خدمات مشاوره و درمان به دانش‌آموزان درگير» و «هنردرماني، ورزش، تنظيم رژيم غذايي و طبيعت‌درماني» را پيشنهاد كردند.