خوابي تعبير شده؟! اعتمادالسلطنه و رؤياي صدارت‌اعظمي

محمدحسن خان اعتمادالسلطنه از رجال علمي-سياسي برجسته دوران قاجاريه است كه درباره زندگي او آگاهيهاي بسيار در دست است، اما درباره كيفيت و نحوه تأليف آثار وي، رويكرد سياسي و سبب مرگ ناگهاني اش ميان پژوهشگران تاريخ قاجاريه، مناقشه بسيار وجود دارد. مقاله حاضر به بررسي كارنامه سياسي او مي پردازد. در 42 سالگي اعتمادالسلطنه، درحالي كه دچار نااميدي مزمن بود، همسرش رويايي ديد كه طبق آن او در 54 سالگي به وزارت (صدار اعظمي) مي رسيد. چنين مي نمايد كه اين خواب روند زندگي اعتمادالسلطنه را تا پايان عمر او تحت تأثير مستقيم قرار داده است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهند كه چگونه محيط سياسي-اجتماعي، كنش هاي سياسي اعتمادالسلطنه را شكل داده اند و چِسان خواب مذكور مسير 12 سال پاياني زندگي او را براي تحقق روياي صدارت اعظمي رقم زده و او را به نگارش و فعاليت هاي گسترده سياسي، رقابت با امين السلطان و پيوند با سفارت روسيه، واداشته است.