بررسي كيفيت آب زيرزميني دشت آبرفتي اروميه با بكارگيري روش هاي آماري چندمتغيره و فرآيندهاي هيدروژئوشيميايي

در دهه هاي اخير، بهره برداري بيش از حد از منابع آب زيرزميني به دليل افزايش شهرنشيني و فعاليت هاي كشاورزي و همچنين تأثير تغييرات آب و هوايي، منجر به كاهش سطح و تغييرات هيدروشيميايي آب هاي زيرزميني شده است. اين مطالعه بر روي كيفيت آب زيرزميني و فرآيندهاي هيدروژئوشيميايي (تكامل و منشاء) در دشت آبرفتي اروميه، واقع در استان آذربايجان غربي، شمال غربي ايران صورت گرفته است. براي اين منظور از نتايج 63 حلقه چاه در بهار و تابستان سال 1400 استفاده شد. از نرم افزارهاي SPSS و GIS جهت تحليل داده ها استفاده گرديد. براساس نمودار پايپر دو تيپ براي آب هاي زيرزميني شناسايي شد كه بر اين اساس تيپ و رخساره ي 67 درصد نمونه ها بي كربناته كلسيك و 17 درصد نمونه ها بي كربناته منيزيك مي باشد. همبستگي بي كربنات با پارامتر كل جامدات محلول (0.858=R)، كلر (0.86=R)، سولفات (0.885=R)، منيزيم (0.922=R)، كلسيم (0.819=R)، پتاسيم (0.532=R) و سديم (0.756=R) مي باشد. بررسي همبستگي ها بين عناصر و پارامتر كل جامدات محلول (0.5 R) نشانگر برهمكنش هاي ژئوشيميايي مانند فرآيندهاي اكسيداسيون-كاهش و تبادل يوني در نمونه هاي آب زيرزميني مي باشد. روش‌هاي تجزيه و تحليل مؤلفه‌هاي اصلي و تحليل خوشه‌اي سلسله مراتبي به منظور تعريف عوامل كنترل اصلي مؤثر بر هيدروشيمي دشت آبرفتي اروميه نشان داد كه نمونه هاي آب داراي تكامل هاي متفاوت از هم مي باشند. سه خوشه در تحليل خوشه اي، خوشه اول 17.7 درصد نمونه ها با ميانگين كل جامدات محلول 1214.2 ميلي گرم بر ليتر، خوشه دوم 31.6 درصد نمونه ها با ميانگين كل جامدات محلول 697.9 ميلي گرم بر ليتر (بيشترين كاني سازي) و خوشه سوم 51.6 درصد نمونه ها با ميانگين كل جامدات محلول 431.6 ميلي گرم بر ليتر (كمترين كاني سازي) به دست آمد. دو مؤلفه ي اصلي توسط روش آناليز تحليل عاملي استخراج شد كه 75.6 درصد از كل واريانس را نشان مي دهند. وجود كاني هاي تبخيري بخصوص ژيپس و هاليت، نفوذ آب شور درياچه ي اروميه، تبادل يوني و هوازدگي كاني هاي كلسيت و دولوميت منشأ عناصر در دشت آبرفتي اروميه مي باشند.