استقلال عمل و پاي‌بندي به سنت نقاشي ايراني در نگارهٔ ميخك گلدان شفيع عباسي

آثار نگارگري در نيمۀ دوم سدۀ يازدهم قمري، هم‌زمان با حكومت صفوي، سيري از تحولات را از سر گذراند. يكي از ويژگي‌هاي بسيار مهم آثار برجاي‌مانده از اين زمانه نوسان در پيروي از سنت‌هاي پيشيني و يا الگو پذيري از كيفيات نقاشي اروپايي است. نگارۀ ميخك گلدان، به رقم شفيع عباسي، حاصل اين روزگار است و در مرقعي منسوب به وي جاي دارد. اگرچه هنرپژوهان درخصوص اين نگاره احتمال‌ها و نظرياتي را طرح كرده‌اند، به نظر مي‌رسد نگارۀ مذكور همچنان مي‌تواند زمينه‌ساز پژوهش‌هايي در حوزۀ تحولات نگارگري ايراني باشد. به همين منظور، هدف پژوهش حاضر شناسايي مهم‌ترين نمودهاي پاي‌بندي و يا استقلال عمل از سنت‌هاي پيشين نگارگري است تا به اين پرسش پاسخ دهد كه با توجه به دورۀ زماني خاص و تأثيرات ميان فرهنگي، نگارگر در چه مواردي متأثر از سنت‌هاي پيشيني و يا جريان‌هاي فرهنگي تازه‌نفوذيافته بوده است. در اين پژوهش، با رويكردي گذشته‌نگر و با ابزار جمع‌آوري اطلاعات كتابخانه‌اي اسنادي، از شيوۀ توصيفي براي رسيدن به هدفي بنيادي استفاده شده است. نتايج حاصل مهم‌ترين نمودهاي تبعيت از سنت‌هاي پيشين را در چكيده‌نگاري و آذينگري شناسايي مي‌كند. از سوي ديگر، به نظر مي‌رسد اگرچه شفيع طبيعت‌گرايي اروپايي را مطلوب مي‌شمرده و از آن متأثر بوده است، همچنان با الهام از سنت‌هاي پيشين از زاويۀ ديد هم‌زمان و چيدمان تزييني براي گل‌ها استفاده كرده است. در نهايت، چنين گمان مي‌رود كه هم‌آميزي سنت‌هاي نگارگري ايراني، در كنار كيفيات نقاشي اروپايي، نوعي ويژگي فردي را در نگارۀ ميخك گلدان حاصل آورده است.