بررسي تحليلي مراكز و كانون‌هاي توليد نسخه‌هاي خطي فقهي در نيمه دوم دوره صفويه و تطبيق آن با آثار فقهي نيمه اول با استناد به نسخه‌هاي خطي كتابخانه‌هاي ايران

هدف: بررسي تحليلي مراكز و كانون‌هاي تأليف و كتابت آثار فقهي دوره دوم صفوي و تعيين مراكز استنساخ منابع و تطبيق آن با آثار فقهي دوره اول است.روش پژوهش: اين پژوهش به روش پيمايشي از نوع تحليل محتوا به شيوه سرشماري انجام مي‎شود.يافته‌ها: در ميان 672 اثر فقهي تاريخ‌دار دوره دوم صفوي، محل كتابت 59 عنوان اثر فقهي در 22 شهر در انجامه نسخه مشخص شده است كه بيشترين فراواني آن مربوط به شهر اصفهان است؛ همچنين فقط در 11 نسخه فقهي اين دوره، كانون كتابت ذكر شده كه بيشترين فراواني مربوط به مدرسه است. در دوره اول صفوي، در ميان 392 نسخه فقهي، محل كتابت 190 عنوان اثر فقهي در 6 شهر در انجامه نسخه تعيين شده كه بيشترين فراواني مربوط به شهرهاي مشهد مقدس و اصفهان است؛ همچنين در دوره نخست صفويه، فقط در 86 نسخه، كانون استنساخ ذكر شده كه بيشترين فراواني مربوط به مدرسه با فاصله معني‌داري از كانون‌هاي ديگر است.نتيجه‌گيري: در دوره نخست صفويه چون در شهر مشهد تعداد زيادي مدارس شيعي فعاليت داشت كه 10 مدرسه از آن‌ها فقط در دوره صفويه ساخته شده، بيشترين فراواني استنساخ آثار فقهي در آن شهر به عنوان پايتخت معنوي با 52 عنوان و سپس در شهر اصفهان به عنوان پايتخت سياسي ايران صورت گرفته است؛ در حالي كه در نيمه دوم صفويه با توجه به گسترش مدارس شيعي در اصفهان كه 8 مدرسه فقط در نيمه دوم صفويه احداث شده، بيشترين استنساخ آثار فقهي با 25 عنوان نسخه در اين شهر انجام شده است. به جز مدارس، در دوره صفويه كانون‌هاي مدرسه، قلعه، دولتخانه و قريه نشيمن، حرم، مسجد، منزل و خانه، نظاميه، خانقاه و محله در امر استنساخ آثار فقهي فعاليت داشته‌اند.