تحليلي بر پژوهش‌هاي حوزه سواد در ايران: ساختار مفهومي سواد در نمايه استنادي علوم ايران

هدف: هدف اصلي اين مقاله بررسي ساختار مفهومي پژوهش‌هاي مرتبط با سواد در نمايه استنادي علوم ايران و شناسايي زيرحوزه‌ها و ابعاد مهم مفهوم سواد است.روش: نوع پژوهش حاضر كاربردي است و با استفاده از فنون كتاب‌سنجي و تحليل هم‌رخدادي واژگان انجام شده است. تعداد 1137 مدرك از نمايه استنادي علوم ايران استخراج و مورد مطالعه قرار گرفت تا روند پژوهش‌هاي مربوط به سواد در بازه زماني 25 ساله (1402-1378) شناسايي گردد. از تحليل خوشه‌اي و نمودار راهبردي نيز براي ترسيم ساختاري مفهومي پژوهش‌هاي حوزه سواد در اين مقاله استفاده شده است.يافته‌ها: پژوهش‌هاي مربوط به سواد از ده خوشه تشكيل شده­اند كه اين خوشه‌ها شامل سواد اطلاعاتي، سواد ديجيتال، سواد رسانه‌اي، سواد سلامت، سواد محيط زيست، ابزارهاي سنجش سواد، سواد سلامت، تفكر انتقادي، سواد فرهنگي، سبك زندگي و سواد سلامت هستند. علاوه بر اين، با تحليل محتواي مقالات منتشر شده در طول 25 سال گذشته، موضوعات نوظهور شامل سواد ديجيتال، ابزارهاي سنجش سواد، سواد سلامت، تفكر انتقادي و سواد فرهنگي هستند.نتيجه‌گيري: نتايج اين مقاله به توصيف فهمي جامع از حوزه‌هاي پژوهش كنوني كمك مي‌نمايد و دستورالعمل‌هايي را براي پژوهشگران به منظور شروع پژوهش‌هاي جديد ارائه مي‏‌دهد. همچنين، اين پژوهش نشان داد كه سواد سلامت بيشترين توجه را به خود جلب كرده و اهميت بالايي در ميان پژوهشگران دارد و مطالعات فارسي با پژوهش‌هاي بين‌المللي در حوزه‌هاي سواد اطلاعاتي، ديجيتال و محيط زيست همگام است. در ضمن، سواد مالي، با وجود اهميت در پژوهش‌هاي جهاني، نيازمند توجه بيشتري در مطالعات فارسي است.