هنر عاميانه دوره قاجار در آيينه ظروف سفالين (مطالعه موردي سفال ‌هاي دوره قاجار موزه بزرگ خراسان)

هنر در هر دوره‌اي تحت تأثير عوامل مختلفي شكل مي‌گيرد و هنر دوره‌ي قاجار نيز از اين قاعده مستثني نيست. هنر اين دوره كه در دو شاخه درباري و عاميانه قابل تقسيم‌بندي است در قالب نقاشي، معماري، نگارگري و تذهيب بالأخص در شاخه هنر درباري مدنظر پژوهشگران قرار گرفته است. سفال دوره قاجار كه در بسياري از موزه‌ها و مجموعه‌هاي داخلي و خارجي موجود است بيشتر طبقه‌بندي و گونه شناسي شده و همانند ساير هنرهاي اين دوره از منظر هنر درباري موردمطالعه قرار گرفته و بازتاب هنر عاميانه بر روي اين ظروف چندان موردمطالعه قرار نگرفته است. بر اين اساس در اين پژوهش تعداد 35 ظرف سفالين قاجاري متعلق به موزه خراسان بزرگ مورد مطالعه قرار گرفت. پرسش اصلي اين پژوهش آن است كه اعتقادات و باورهاي عاميانه مردم در توليد و تزئين سفال عاميانه اين دوره چه نقشي ايفا نموده و چه عوامل و انگيزه‌هايي موجب گرايش سفالگران اين دوره به بهره‌گيري از مضامين عاميانه بر روي سفال‌ها شده است. براي بررسي اين مسئله از روش توصيفي- تحليلي و گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي و ميداني بهره گرفته شده ‌است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه به دليل گسترش موج شيعه‌گري در كنار گرايش‌هاي ملي‌گرايانه در ميان مردم، شاهد بازتاب اين نقوش بر روي سفال‌هاي عاميانه اين دوره هستيم. هرچند كه روش اجراي اين نقوش در بسياري موارد از كيفيت مناسبي برخوردار نيست.