چيدمان كاخ ‌هاي ايراني در سبك معماري آذري: مطالعه تطبيقي چيدمان فضاهاي داخلي و نگاره هاي سده‌هاي 7 ه. ق تا 11 ه. ق (13 م. تا 16 م.)

آثار اندكي از كاخ‌هاي سبك آذري (از دوران ايلخاني تا انتقال پايتخت به اصفهان در دوره صفويه 7 ه. ق تا 10 هـ ق /13 م. تا 16 م.) بجاي ‌مانده است. عناصر معماري داخلي آن‌ها با گذشت زمان و به دليل عوامل فرسايشي از بين رفته و الگوي چيدمان اسباب و اثاثيه در آن‌ها دچار دگرگوني شده است. ازاين‌رو بيشتر پژوهشگران تاريخ معماري ايران به بررسي معماري كاخ‌هاي ايران پس از اين دوره پرداخته‌اند و توجه چنداني به بررسي معماري داخلي مربوط به بناهاي سبك آذري نكرده‌اند. اين در حالي است كه هنر نگارگري ايراني در دوره ايلخاني تا اوايل صفويه (هم‌زمان با سبك آذري در معماري) در اوج شكوفايي خود بوده و نگاره‌هاي زيادي از اين دوران بجا مانده است. در بسياري از اين نگاره‎ها ريزه‌كاري‌هاي فضاهاي داخلي كاخ‌‎ها بازنمايي شده‌اند. با توجه به اين‌كه كاخ‌ها و اثاثيه‌ي باقي‌مانده از اين دوران انگشت ‌شمارند، به‌سختي مي‌توان اعتبار بازنمايي‌هاي معماري كاخ‌‌ها در نگاره‌ها را سنجيد. ازاين‌رو با مقايسه بناها و آثار معماري باز‌مانده از دوره‌هاي بعد (سبك اصفهاني) مي‌توان همانندي‌هاي بسياري ميان عناصر فضايي بازنمايي شده در نگاره‌ها و بناهاي معماري پس از سبك آذري يافت كه اين امر نشان‌دهنده پيوند ميان حوزه‌هاي گوناگون هنري در مكاتب گوناگون است. اين پژوهش با هدف شناخت ويژگي‌هاي معماري داخلي كاخ‌هاي ايران است. پرسش‌هاي اصلي اين نوشتار چيستي ويژگي‌هاي اصلي چيدمان عناصر معماري داخلي كاخ‌هاي سبك آذري بر پايه نگاره‎هاي ايراني همچون شواهد تاريخي است؟ اين پژوهش با رويكرد كيفي و روش پژوهش تطبيقي و تاريخي به بررسي اسناد تاريخي و واكاوي اصول چيدمان اثاثيه در فضاهاي داخلي مي‌پردازد. تلاش دارد با بررسي شيوه چيدمان اثاثيه و عناصر معماري داخلي ايران در بازنمايي نگاره‌هاي باز‌مانده از دوران ايلخاني تا اوايل صفويه و هم سنجي آن‌ها با اسباب و اثاثيه و آثار اندك معماري بجاي مانده از اين دوره به ويژگي‌هاي چيدمان فضاهاي داخلي كاخ‌هاي اين دوره دست يابد. بررسي‌ها نشان داد سه دسته از عناصر معماري داخلي ثابت، نيمه ثابت و متحرك را مي‌توان از هم بازشناخت. چيدمان و معماري داخلي كاخ‌ها پيوند تنگاتنگي بين سلسله‌مراتب اجتماعي و معماري داخلي و چيدمان اثاثيه را نشان مي‌دهد. اين سلسله‌مراتب از طريق محورهاي عمودي (بالا و پايين) و افقي (مركز و دو طرف)، مكان ويژه، كف و اثاثيه اختصاصي و يا جمعي ارزش پيدا مي‌كند.