ارزيابي ظرفيت‌هاي سياسي تركيه براي تحقق تمدن نوين اسلامي

كشور تركيه، با تكيه ‎بر ميراث تمدني امپراتوري عثماني، ازجمله كشورهايي است كه داعيه ايجاد تمدن اسلامي از طريق احياي نظام سياسي خلافت را در سر دارد. با رشد اسلام‎ گرايي در تركيه در دهه ‎هاي اخير، رهبران و انديشمندان سياسي آن تلاش كرده‎ اند تا الگوي تمدني خود را بيش از گذشته تئوريزه نمايند. در اين ميان، نجم‎الدين اربكان و طيب اردوغان، رهبران اسلام‎ گرايي سياسي، و سعيد نورسي و فتح‎الله گولن، رهبران اسلام‎ گرايي اجتماعي، در تحولات سياسي-اجتماعي تركيه نقش بسزايي داشته‎ اند. در اين نوشتار تلاش شده تا با رويكردي حداكثري، ظرفيت ‎هاي سياسي تركيه براي تحقق تمدن جديد اسلامي در سه حوزه دولت (تجربه دولت‎ هاي اربكان و اردوغان)، جنبش ‎هاي سياسي-اجتماعي (تجربه فعاليت‎ هاي نورسي و گولن) و احزاب سياسي (تجربه حزب رفاه و حزب عدالت و توسعه) سنجيده شود. نتيجه پژوهش، اين باور را  ايجاد مي‎ كند كه تركيه از سويي، اگر بتواند ادعاي خود مبني بر جمع ميان اسلام و دموكراسي را تحقق بخشد و از سوي ديگر، اگر بتواند ميان دو مطلوب متضاد خود، يعني احياي خلافت اسلامي و عضويت در اتحاديه اروپا، جمع كند، تجربه‎اي سرشار و موفق را در مسير نيل به تمدن جديد اسلامي به‎وجود آورده است. شواهد زيادي وجود دارد كه تحقق اين دو اگر، تقريباً ناممكن است و بر اين ‎اساس، ظرفيت ‎هاي سياسي تركيه براي تحقق تمدن جديد اسلامي بسيار اندك خواهد بود.