تأثير تمركززدايي مالي بر كارايي ارائه خدمات بهداشتي در استان‌هاي ايران طي سال‌ها۱۳۸۵-۱۳۹۵: رهيافت اقتصادسنجي فضايي

اجراي تمركززدايي مالي باهدف بهبود فرآيندهاي مديريتي و انتقال مديريت منابع و انجام مخارج، از دولت مركزي به دولت‌هاي محلي يكي از عوامل بهبود كارايي خدمات عمومي ازجمله خدمات بهداشتي مطرح مي‌شود. بر اين اساس هدف پژوهش حاضر بررسي تأثير شاخص‌هاي تمركززدايي مالي بر كارايي ارائه خدمات بهداشتي در استان‌هاي ايران به روش اقتصادسنجي فضايي طي سال‌هاي ۱۳۸۵-۱۳۹۵است پژوهش حاضر رويكرد دومرحله‌اي اتخاذشده است: در مرحله اول ضرايب كارايي در بخش بهداشت از طريق روش تحليل مرزي تصادفي برآورد مي‌شود. در مرحله دوم براي بررسي اثر تمركززدايي مالي بر ضرايب برآورد شده كارايي از روش سنجي فضايي استفاده مي‌شود. نتايج نشان مي‌دهد كه رابطه غيرخطي بين تمركززدايي و كارايي وجود دارد و بنابراين مقدار بهينه‌اي براي تمركززدايي مي‌توان به دست آورد. به‌بيان‌ديگر تمركززدايي مالي بيش از مقدار بهينه تأثيري معكوس بر كارايي خدمات بهداشتي خواهد داشت. درواقع سطوح اوليه تمركززدايي مالي تأثير مثبت بر كارايي دارد اما پس از عبور از نقطه ماكزيمم، افرايش تمركززدايي مالي به منجر كاهش كارايي ارائه خدمات بهداشت عمومي مي‌شود..حد بهينه تمركززدايي مخارجي در اين پژوهش7.75 است كه اكثر استان‌هاي كشور ازنظر تمركززدايي خارجي در حد بهينه هستند بنابراين افزايش تمركززدايي مخارجي به بهبود كارايي خدمات بهداشت و سلامت منجر نخواهد شد .در مقابل حد بهينه تمركززدايي درآمدي 44.36 است كه استان تهران و اصفهان بالاتر از اين حد قرارگرفته‌اند و ساير استان‌ها زير مقدار بهينه تمركززدايي درآمدي قرار دارند بنابراين اجراي سياست تمركززدايي درآمدي مي‌تواند به كاراتر شدن ارائه خدمات بهداشت و درمان منجر شود همچنين شاخص رفاه و تراكم نسبي جمعيت، تأثير مثبت بر كارايي خدمات بهداشتي دارد و اندازه دولت و نرخ باسوادي رابطه منفي با كارايي ارائه خدمات بهداشتي دارند. تأثير مجاورت فضايي بين استان‌هاي كشور بر كارايي خدمات بهداشت مثبت و معني‌دار بود .مثبت شدن ضريب فضايي نشان مي‌دهد كه افزايش يا كاهش كارايي در يك استان بر استان‌هاي مجاور تأثير مي‌گذارد. بنابراين براي بالا بردن كارايي در بخش بهداشت و درمان نياز است كه به كارايي استان‌هاي مجاور نيز دقت شود . نتايج ديگر اين پژوهش نشان مي‌دهد كه علاوه بر تمركززدايي اندازه دولت، رفاه اجتماعي و تراكم نسبي جمعيت و نرخ باسوادي نيز بر سطح كارايي خدمات بهداشت و درمان تأثيرگذار است و براي سياست‌گذاري‌ها بايد به اين موارد نيز توجه كرد. استان‌هايي كه بيشترين كارايي خدمات بهداشتي را در سال 1395 داشته، تهران، مازندران، كهگيلويه و بوير احمد، خوزستان خراسان رضوي ، اردبيل و آذربايجان شرقي هستنددر استان‌هاي خراسان رضوي، مازندران، تهران، اصفهان، خوزستان وفارس تمركززدايي مخارجي بيشتر است بحث: هدف از تمركززدايي مالي افزايش بهره وري خدمات درماني است، اما اجراي مؤثر آن مستلزم شناسايي ظرفيتهاي استاني است. بنابراين توصيه مي‌شود قبل از اقدام به تمركززدايي مالي ابتدا حد بهينه آن مشخص و شناسايي شود بدين ترتيب با تعيين سطح مشخص از تمركززدايي براي هر استان، تمركززدايي مالي بر پايه اهداف معين و مبتني بر قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي استان‌ها عملياتي و از برخورد مشابه و يكسان در اين زمينه خودداري شود.