نقش بهداشت محيط در پيشگيري و كنترل بيماري هاي مرتبط با عوامل محيطي در ايران: يك مطالعه علم سنجي

زمينه و هدف: علم­سنجي جهت يافتن خلاء­هاي مطالعاتي موجود، كشف آينده مطالعات، بررسي روند­هاي اساسي آنها و اجراي سياست گذاري لازم در يك حوزه دانشي خاص به كار مي­ رود. با توجه به نقش كليدي عوامل محيطي در روند سلامت و بار بيماري­هاي مختلف در كشور، اين مطالعه با هدف تحليل علم­سنجي نقش بهداشت محيط در پيشگيري و كنترل بيماري­هاي مرتبط با عوامل محيطي در ايران انجام شد. روش بررسي: اطلاعات كتابشناختي مربوط به مستندات علمي نمايه شده تا 12 سپتامبر 2022 در پايگاه اطلاعاتي Web of Science با استفاده از نرم افزار­هاي Citespace و Biblioshiny تحليل و مصورسازي شد. يافته‌ها: 1212 مدرك بازيابي شد. اين مدارك با مشاركت 8461 نويسنده در 629 منبع منتشر شدند. ميانگين زماني انجام مطالعات از سال 2010 به بعد بوده است. سه رتبه اول مربوط به دانشگاه هاي علوم پزشكي تهران (747 مدرك)، علوم پزشكي اصفهان (436 مدرك) و علوم پزشكي شهيد بهشتي (393 مدرك) بود. شبكه همـكاري ايران با سـاير كشـور­ها بيانگر وجود تحقيقات مشترك مناسب بين ايران و كشور­هاي اصلي در اين شبكه است. شبكه هم رخدادي كليد­واژه ها نيز در طول زمان از پيامدها (مانند بيماري­ هاي قلبي و عروقي، سرطان­ ها و...) به سمت بررسي عوامل مواجهه محيطي بالاخص عوامل آلاينده هوا، فلزات سنگين و عوامل بيماريزاي منتقله از راه غذا بوده است. ارزيابي خطرات نيز از مقوله­ هاي مورد توجه در سال­ هاي اخير بوده است. نتيجه‌گيري: تحليل علم­سنجي نشان داد مطالعات بهداشت محيط در پيشگيري و كنترل بيماري­هاي مرتبط با عوامل محيطي در ايران جوان و همچنان رو به پيشرفت است. در سال­ هاي اوليه، مطالعات عمدتاً متمركز بر بيماري ها بعنوان يك پيامد بوده درحاليكه در سال­ هاي اخير، بيشتر بر روي عوامل مواجهه يا بيماريزاي محيطي متمركز شده­ اند. پيشنهاد مي­ گردد مطالعات آتي مبتني بر كليد­واژه هاي بازيابي شده مأموريت­ گرا­تر شده و اولويت­ گذاري حل مشكلات آلاينده­ هاي محيطي مؤثر بر سلامت مردم در كشور بر اساس وسعت و گستردگي مشكلات هر استان مورد توجه سياست­ گذاران و محققين قرار گيرد.