نوسازي ارتش ايران و تأمين امنيت در دوره سلطنت ناصرالدين شاه قاجار و موانع آن

نوسازي نظامي ايران توسط عباس ميرزا، وليعهد فتحعلي شاه آغاز گرديد. او پيشگام اصلاحات در عصر جديد ايران بود. در دوره ناصرالدين شاه اين اقدامات شتاب بيشتري يافت. هدف پژوهش حاضر، تبيين روند نوسازي قواي نظامي ايران در دوره ناصري و نسبت آن با امنيت و موانع دوگانه داخلي – خارجي توسعه پايدار آن است. اين نوسازي از صدارت اميركبير آغاز گرديد و با فراز و نشيب تا پايان دوره ناصري تداوم داشت. پرسش اصلي اين است كه چرا نوگرايي نظامي ايران براي حفظ امنيت و صيانت از كيان ايران در مسيري پايدار قرار نگرفت؟ يافته­هاي پژوهش حاكي از آن است كه  امير كبير كوشيد براي كسب استقلال نظامي، كشور سومي را وارد معادلات كند. دنباله­روي از اين سياست با وجود موانع ساختاري در داخل و نفوذ خارجي منشأ خدمات ارزنده­اي شد. در دوران پسا اميركبير، به رغم وجود موانع اين برنامه­ها تداوم داشت. هيچ يك از دول روس و انگليس راضي به تشكيل يك نيروي نظامي قوي در ايران نبودند. در داخل نيز نظام طائفه­اي و قبيله­اي مانعي جدي براي شكل­گيري نظم و امنيت در كشور بود. از اين­رو، علي­رغم تشكيل قواي قزاق و نيروي پليس نتوانست چنان كه بايد به برقراري نظم و امنيت در كشور بينجامد.