تحليل روابط ناتو- جنوب در چهارچوب ابتكار استانبول؛ چالش‌ها و سناريوهاي پيش رو

پيمان ناتو در دهه‌هاي گذشته جدا از مقابله با توسعه‌طلبي شوروي سابق و پيمان ورشو در چهار بحران ديگر نيز دخالت كرده است؛ بحران شبه‌جزيره‌ كره، بحران لبنان، بحران كويت و بحران بوسني. نكته جالب اينجاست كه دخالت ناتو در اين بحران‌ها هر چند با چتر حمايتي و قانوني سازمان ملل و شوراي امنيت انجام مي‌شده؛ اما اساساً در چهارچوب اهداف سازماني آن نمي‌گنجد. به اعتقاد برخي از كارشناسان، ناتو با بحران هويت مواجه بوده و اختلافات شديد ميان راهبردهاي امنيتي كشورهاي عضو آينده مبهمي را براي آن ترسيم كرده است. نشست سران ناتو در سال 2004 و تصويب سند ابتكار همكاري استانبول نقطه شروع همكاري‌هاي رسمي ناتو و كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس بود. در اين نشست از كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس دعوت شد تا وارد همكاري‌هاي امنيتي- نظامي با ناتو شوند. قطر، كويت، بحرين و امارات متحده عربي چهار كشوري هستند كه تاكنون به اين دعوت پاسخ مثبت داده و با انعقاد پيمان‌هاي امنيتي يا قراردادهاي مبادله اطلاعات نظامي- امنيتي همكاري‌هايي را با ناتو آغاز كرده‌اند؛ اما پس از گذشت دو دهه از امضاي اين سند، سوال اينجاست كه وضعيت همكاري اعضاي اين شورا با ناتو در چه وضعيتي قرار دارد؟ يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه همكاري بيشتر اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس با ناتو، طي سال‌هاي اخير، تعاملات امنيتي را دربر مي‌گرفته؛ اما در آينده اين همكاري‌ها به سمت مقابله با تهديدات نوين، از طريق كمك به ساخت يك الگوي امنيتي- مشاركتي- منطقه‌اي با محوريت ايران پيش خواهد رفت.