واژه‌گزيني و گرته‌برداري دستوري در ترجمه‌هاي كهن قرآن (مقايسه كشف الاسرار و روض الجنان)

برگردان­هاي كهن فارسي از آيات شريف قرآن كريم در زمره ذخائر ارزشمند ادب فارسي است. كشف الاسرار ميبدي و روض الجنان ابوالفتوح رازي از جمله اين آثار است كه تاريخ تأليف هر دو، به فاصله­ي يك دهه از يك­ديگر، به سده ششم هجري برمي­گردد. ميبدي در سال 520 هجري، و ابوالفتوح نيز در اواسط اين سده، يعني در ميان سال­هاي 510 ق و 556 ق، به تأليف اين دو اثر پرداخته­­اند. ترجمه و دقّت ادبي اين دو اثر ارزشمند، آن­ها را از آثار پيشين خود متمايز ساخته و در بخش تفسير نيز ميراثي پربار از مسائل فقهي، عرفاني و حديثي، به يادگار گذاشته­اند. در اين مقاله با تمركز بر برگردان واژگان شماري از آيات قرآن كريم در اين دو اثر، به مسأله واژه­گزيني و گرته­برداري­هاي نحوي در اين دو ترجمه مي‌پردازيم. پديده­اي كه در ميان ترجمه­هاي كهن، به دليل التزام قابل توجه مترجمان به متن مبدأ، تا حدودي مرسوم و متداول بوده است و از امانت­داري آن­ها پرده بر مي­دارد. نتيجه اين بررسي بيانگر اين است كه تبعيت از اسلوب آيات قرآني و توجه به ساختار عربي آيات در نزد هر دو مترجم به روشني قابل ملاحظه است؛ ولي اين مسأله در نزد ميبدي بسيار كم­رنگ­تر از صاحب روض الجنان است؛ از همين روست كه ترجمه آيات در بخش نخست (النوبة الأولي) كشف الاسرار بسيار روان­تر از روض الجنان جلوه مي­كند. در واژه­گزيني نيز ترجيح ميبدي بر كاربرد واژه­هاي فارسي­تبار و بومي­ است، چنان­كه افزوده­هاي تفسيري و ذكر مرادف­ها، در رواني نثر ترجمه وي نقشي برجسته ايفا نموده و جمله­بندي و خصوصيات نحوي وي را به ساختار فارسي نزديك­تر ساخته است.