آرايه مراعات نظير در پنج جزء آخر قرآن كريم

يكي از جنبه‌هاي اعجاز قرآن كريم، اعجاز بلاغي و بياني آن است كه از ديرباز توجه اديبان و سخنوران را به خود جلب كرده و زمينه‌ي پيدايش و گسترش علوم مختلفي از جمله علوم بلاغي را فراهم كرده است. قرآن‌پژوهان براي پي بردن به اعجاز بياني قرآن كريم و اثبات دقيق و علمي آن، الفاظ، كلمات، جملات، ساختار زباني و نظم كلامي آن را از زواياي مختلف زباني و ادبي مورد مطالعه و كنكاش قرار داده و در اين زمينه بيشترين بهره را از علوم بلاغي و فنون سه‌گانه‌ي آن يعني معاني، بيان و بديع برده‌اند. يكي از آرايه‌هاي بديعي كه در قرآن كريم كاربرد زيادي دارد و بر زيبايي ساختار زباني آن افزوده است، آرايه‌ي مراعات نظير و ملحقات آن يعني تشابه الأطراف و ايهام تناسب است. در مراعات نظير بايد تناسب و هماهنگي معنايي بين واژگان وجود داشته باشد و اين واژگان نبايد نسبت به يكديگر هيچ­گونه تضاد و تناقضي داشته باشند. در آرايه­ي مراعات نظير، چينش الفاظ و واژگاني كه باهم هماهنگي و تناسب معنايي دارند باعث به وجود آمدن آهنگ و موسيقي دلنشيني در كلام مي­شود كه مخاطب را تحت تأثير خود قرار مي‌دهد. در اين پژوهش تلاش مي‌شود با استفاده از روش توصيفي – تحليلي، آرايه‌ي مراعات نظير و تلفيق آن با برخي از آرايه‌هاي بديعي ديگر در پنج جزء پاياني قرآن كريم مورد بررسي قرار گيرد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه اين آرايه در آيات مورد نظر بيشتر در كنار آرايه‌هاي ديگري همچون تلميح، مبالغه، لف و نشر، تنسيق الصفات، جناس و سجع به كار رفته است اگرچه در مواردي به تنهايي هم به كار رفته است.