تأثير ابو علي فارسي بر نظريه «نظم» جرجاني از جنبه‌هاي نحوي، لغوي و بافت كلام

در ظهور نظريه نظم عبد القاهر جرجاني، دانشمندان و نحويان زيادي مثل: سيبويه، جاحظ، مبرد، ابو هلال عسكري و غيره تأثيرگذار بوده­اند. عبد القاهر نحو را از طريق كتاب­هاي ابو علي فارسي آموخت. اين موضوع فرضيه تأثير ابو علي را بيشتر از هر دانشمند ديگري در ظهور اين نظريه مطرح مي­كند. دلايلي وجود دارد كه نشان مي­دهد ابو علي فارسي بر جرجاني تأثير گذاشته و آراء او نقش مستقيمي در تكامل نظرية نظم داشته است. در مقاله حاضر تلاش مي­شود با تكيه بر روش توصيفي- تحليلي تأثير ابو علي فارسي بر جرجاني و جايگاه او در نظرية نظم از جنبه­هاي مختلف به ويژه نحوي، لغوي و سياقي بررسي و تبيين شود. نتايج پژوهش نشان مي­دهد ابو علي فارسي تأثير غير قابل انكاري بر عبد القاهر گذاشته و جايگاه والايي در ظهور و پختگي نظرية نظم جرجاني دارد. نظم در ديدگاه ابو علي عبارت است از تأليف كلام و الحاق الفاظ به يكديگر بر اساس روشي مخصوص و با نظم و ترتيبي كه به قصد متكلم و هدف او منتهي شود. ابو علي نحو را از معاني وضعي و قاموسي خارج و به صورت كاربردي و در قالب بافت كلام به­كار برد و جرجاني نيز ادامه­دهنده و تكميل­كننده همين راه بود و آن را در قالب نظرية نظم نشان داد.