بينامتني قرآني در ديوان ابن حجر عسقلاني؛ موردپژوهي «النبويات»

در طول تاريخ، متون ديني به خاطر جايگاه و قداستشان، منبع الهام و اقتباس بسياري از شاعران و نويسندگان بوده‌اند. در اين زمينه قرآن كريم گوي سبقت را از ساير متون ربوده است و شعرا و اديبان در هر دوره‌اي برحسب موقعيت و تعاملي كه با آن داشته‌اند، آثار خويش را به زيور واژگان و مضامينش آراسته‌اند. ابن حجر، فقيه و محدث مشهور سده‌ي هشتم هـ. ق در ديوان شعر خود، نمونه‌هاي متعددي از بينامتني قرآني، ازجمله بينامتني واژگاني و مضاميني، را به‌كاربرده است. ازآنجاكه وي در نه‌سالگي حافظ كل قرآن بوده و مدت‌ها در فضاي روحاني و معنوي مكه و در جوار كعبه به تحصيل علم پرداخته است، تأثير شگرف فضاي قرآني بر اشعار وي بسي نمايان است. ارتباط بخش «النبويات» با قرآن كريم، از ژرفاي بسياري برخوردار است به‌گونه‌اي كه در موارد زيادي، فهم معناي موردنظر جز از طريق آشنايي با متن پنهان و شناخت چگونگي رابطه‌ي اين دو متن با يكديگر مقدور نيست. در اين پژوهش با روشي تحليلي– توصيفي، بينامتني قرآني در بخش «النبويات» كه در مدح پيامبر(ص)سروده شده است، بررسي خواهد شد. با خوانش دقيق قصايد موجود در «النبويات» اين نتيجه به دست مي‌آيد كه شاعر از انواع بينامتني قرآن كمك گرفته و واژگان و مضامين قرآني را بدون ايجاد تغيير به‌كاربرده است و به‌استثناي چند مورد نفي كلي، بيشترين شكل روابط بينامتني «النبويات» با قرآن كريم، به‌صورت نفي متوازي است كه در آن، ابن حجر توانسته است ميان متن پنهان و متن حاضر نوعي ساز ايجاد كند و تعاملي آگاهانه با آن پديد آورد.