ناسازگاري سياق و سبب نزول در تفسير آيه تمنّاي رسول

جمعي از اهل تفسير، در بيان سبب نزول آيه تمناي رسول (پنجاه و دوم حج) ادعا كرده اند كه شيطان به وقت تلاوت قرآن توسط پيامبر، جملاتي در تأييد مقام شفاعت معبودهاي مشركان، بر زبان پيامبر روان كرد و چون خاستگاه سخن آشكار شد، پيامبر محزون و غمديده گشت. در پي اين ماجرا، آيه مزبور فرود آمد و به پيامبر، تسلا داد كه شيطان به وقت تلاوت رسولان پيشين نيز القائاتي مي نمود اما خدا القائات شيطان را از بين مي بَرَد و آيات خود را تثبيت مي كند. تحقيق حاضر در پي آن است كه دريابد ادعاي ناظر بودن آيه تمناي رسول به قصه فوق، تا چه حد پذيرفتني است؟ در اين راستا، تحليل متن سوره نشان مي دهد كه ارتباط مفروض، ناپذيرفتني است، زيرا از آيه چهل و دوم تا پنجاه و هفتم، سياقي پيوسته وجود دارد و آيه پنجاه و دو را تنها در اين سياق مي توان فهميد. بر وفق سياق، مكيان مشرك، فرارسيدن سريع عذاب هاي آسماني را خواهان هستند و فرانرسيدن عذاب را دليل بر ناتواني رسالت محمدي مي شمرند. پاسخ قرآن به ايشان آن است كه پيامبران پيشين نيز هرگاه تمنا نمودند كه نشانه‌هاي بيم آور خدا فرا رسد، شياطين در برابر آن تمنا، شبهه افكني كردند. با اين همه، سرانجام عذاب آمد و نشانه‌هاي عبرت آموز خدا به انجام رسيد و شبهات شيطان برچيده شد.