عرفان اسلامي در انديشه و آثار استاد مصباح يزدي

هدف: هدف از مقاله تبيين حقيقتِ عرفان از حيث نظري و عرفانِ حقيقي از حيث عملي و داوري در خصوص ريشه‌ها و منابع توليد دانش عرفان در دو دانشِ عرفان نظري و عملي از حيث تاريخي و اثبات و ايضاحِ منابع وحياني در پيدايش و گسترش عرفانِ اصيلِ اسلامي است. روش: آيه الله مصباح يزدي با وقوف به تاريخ پيدايش و گسترش و همچنين صادق و كاذب بودن عرفان اسلامي، آن را با نگاه فيلسوفانه از دو زاويه نگرشِ معرفت‌شناسي اول و دوم مورد نقد و بررسي قرار داده. با عنايت به اين فرضيه كه استاد مصباح عرفان را معرفتِ شهودي حق‌تعالي كه از منابع وحياني سرچشمه گرفت و هدف از آن قرب وجودي به خداي متعال و نيل به لقاي رب با چشمِ دل است و درعين حال منتقد و نه مخالفِ عرفان اسلامي مصطلح به‌ويژه تصوف فرقه‌اي بود، اين پرسش خودنمايي مي‌كند كه عرفانِ اسلامي در انديشه و آثار استاد مصباح چيست و چگونه است؟ در نوشتار حاضر با روشِ توصيفي، عقلي و نقلي پاسخ پرسش ياد شده داده شد. يافته‌ها: يافته‌هاي نوشتار حاضر براساس مبنا و متد علامه مصباح يزدي عبارت بود از: 1- عرفان اسلامي اصيل و مستقل بوده و ريشه در نصوص ديني و كتاب و سنت دارد 2- در عرفان اسلامي اعم از نظري و عملي خطاهاي معرفتي و لغزش‌هاي سلوكي در اثر انحراف، تحريف و بدعت در آن‌ها راه يافت 3- راه رهايي از خبط و خطاهاي معرفتي و سلوكي بازگشت به قرآن و عترت و رفتن در راه اهل‌بيت عليهم‌السلام است 4- عرفان اسلامي برگرفته از كتاب و سنت داراي شاخصه‌هايي مانند مطابقت با فطرت، همه‌جانبه بودن و شريعت محوري است 5- نسخه جامع و كاملِ سلوكي در آيات، احاديث، ادعيه و سيره معصومين(ع) وجود دارد و نيازي به نسخه‌هاي وارداتي و خودساخته نيست. بدين‌جهت استاد در جستجوي عرفان اسلامي از طريق قرآن و عترت(ع) بوده‌اند. نتيجه‌گيري: با عنايت به هدف، روش و يافته‌هايي كه ياد شد، نتيجه اين است كه: عرفان اسلامي وارداتي و بيگانه نبوده و شباهت خانوادگي معارف و مسائل آن با ديگر عرفان‌ها در اديان و مكاتب الهي و بشري، دليل اخذ اين از آن‌ها نبوده و نيست. از سوي ديگر عرفان اسلامي ازلحاظ ريشه انساني، فطري، ازلحاظ دانشي، برهاني و ازلحاظ بايد و نبايدها و دستورالعمل‌ها شريعت مدارانه و معيارهاي سنجش صواب و خطاي آن 1. قرآن و عترت 2. عقل سليم بود.