بررسي تأثير نوع جهان‌بيني(هستي‌شناختي) محمد شحرور در فهم قرآن

از مهم‏ترين عوامل تشكيل‏دهندۀ فضاي حاكم بر اثر يك نويسنده، نوع جهان‏بيني ‏پديدآورندۀ آن اثر است كه اغلب رنگ و بوي خاصي به كلام و آثار او مي‏دهد. محمد شحرور، نوانديش معاصر اهل سوريه، نظريه‌هاي جديد و جنجال‌برانگيزي در مهم‌ترين اثر خود، الكتاب والقرآن آورده است. هدف: هدف از نگارش اين مقاله، واكاوي و دستيابي به فضاي جهان‌بيني و زيست‌جهان محمد شحرور براي يافتن تأثير نوع شناخت او از هستي و انسان بر فهم او از آيات قرآن بود. روش: روش اين مقاله، توصيفي-تحليلي با استفاده از منابع كتابخانه‌اي بود. يافته‌ها و نتيجه: نتيجۀ تحقيق نشان داد كه شحرور، وجود را مبتني بر تعامل دو جانبه مي‌داند و از آن با عنوان «جدل ثنايي» و ديالكتيك موجودات نام مي‌برد و از اين اصل براي فهم آيات قران در موضوعات مرتبط با خلقت، زبان و معرفت انساني بهره مي‌گيرد. وي تحت تأثير نظريۀ تكامل داروين، با نگرشي خاص به خلقت انسان، زبان انساني و سير تكاملي آن، معرفت انساني و اقسام آن و رابطۀ قضا و قدر و نحوۀ ارتباطش با جبر و اختيار و حيطۀ آزادي انسان نظريات خاصي مطرح مي‌كند. در تبيين نظرات خويش با واكاوي ريشۀ لغوي برخي واژه‌هاي قرآني، سعي وافري براي مستند كردن آراي خود به آيات قرآني مصروف مي‌دارد. او براي تكامل زبان انساني، چهار مرحلۀ تقليد، إنباء، تجريد و انسان قديم و انسان جديد را ذكر مي‌كند و با تقسيم و تمايز بين «شيطان فعلاني» و «شيطان فيعالي» و همچنين بين «عقل إتصالي» و «عقل علمي»، تبيين خاصي از هر يك ارائه مي‌دهد. شحرور، عناصر معرفت انساني را حق و باطل، غيب و شهادت، سمع، بصر و فواد، قلب، عقل و فكر، بشر و انسان معرفي كرده؛ معرفت انساني را به سه نوع فؤادي، خبري و نظري تقسيم و تبيين مي‌كند.