جنبه تاريك شايسته‌سالاري در سازمان: انباشتگي نابرابري اجتماعي از طريق كار

علي‌رغم اينكه شايسته‌سالاري براي ايجاد برابري در سازمان در نظر گرفته مي‌‌شود، بررسي‌ها نشان مي‌دهد شايسته‌سالاري در محيط كار مي‌تواند منشأ نابرابري انباشته اجتماعي باشد؛ بر اين اساس، هدف پژوهش حاضر شناسايي و بررسي مكانيسم‌هايي است كه اين نابرابري را ايجاد مي‌كنند. پژوهش حاضر به روش كيفي و با روش گروه‌هاي كانوني اجرا شد و مشاركت‌كنندگان در گروه‌هاي كانوني شامل 28 نفر از صاحب‌نظران منابع انساني در سازمان‌هاي بخش دولتي كه با شاخص‌هاي گزينش و ارتقا در آشنا بوده؛ همچنين، متخصصان جامعه‌شناسي، اعضاي هيئت‌علمي دانشگاه‌ها در رشته‌هاي مديريت، جامعه‌شناسي و روان‌شناسي كه در حوزه عدالت اجتماعي تجربه كاري و پژوهشي داشتند. اين افراد به روش قضاوتي انتخاب شدند. طي برگزاري 5 جلسه گروه كانوني ده مكانيسم در چهار سطح (فردي، دوتايي، شبكه و سازماني) با توجه به مدل پيشنهادي ون‌ديك و همكاران (2020) شناسايي شد. در سطح فردي، مكانيسم‌هاي مهارت، توانايي، دانش و انگيزه؛ در سطح دوتايي، مكانيزم‌هاي منابع در دسترس و باورهاي وضعيتي؛ در سطح شبكه، مكانيسم‌هاي نوع ارتباطات بين فردي و سرمايه اجتماعي و در نهايت، در سطح سازمان، مكانيسم‌هاي بخش‌بندي سازمان و شغل و تفكر شايسته‌سالارانه شناسايي شد كه منجر به انباشتگي نابرابري اجتماعي مي‌شود. قابليت اعتماد و اعتبار يافته‌ها با روش‌هاي دو كدگذار، بررسي همكار و بررسي مشاركت‌كنندگان تأييد شد. در نهايت، مي‌توان گفت پژوهش حاضر توصيه نمي‌كند كه سازمان‌ها نبايد تلاش كنند شايسته‌سالار باشند و فرصت‌‌ها و پاداش‌‌ها را بر اين اساس توزيع كنند، اما سازمان‌ها بايد در نظر داشته باشند كه چنين توزيع‌هايي عاري از تعصب نيستند. شايسته‌سالاري مي‌تواند به‌راحتي به يك پوشش تبديل شود براي سيستم‌هايي كه در آن نابرابري‌هاي اجتماعي انباشته مي‌شود.‏